دلایل اصلی بالا رفتن فشار مغز چیست و درمان آن چگونه است؟

مقدمه

آیا تا به حال این سوال برای شما پیش آمده که فشار مغز چیست؟ برای پاسخ به این سوال باید به اصطلاح ICP اشاره کنیم که مخفف عبارت Intracranial pressure  Increase بوده و به افزایش فشار داخل جمجمه فشار مغزی اشاره دارد.

این اختلال یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود و در صورت عدم درمان به موقع، می‌تواند منجر به آسیب مغزی، تشنج، کما، سکته مغزی و یا حتی مرگ شود. البته جای نگرانی نیست. تنها باید نسبت به علائم آن هوشیار بود تا بتوان از عوارض این بیماری جلوگیری به عمل آورد. در ادامه این مقاله علائم، علل و درمان و راه‌های پیشگیری این بیماری را بررسی خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.

افزایش فشار داخل جمجمه به چه معنا است؟

فشار داخل جمجمه در واقع فشاری است که از طرف مایعاتی که در داخل جمجمه جریان دارند بر روی مغز اعمال می‌شود. خون و CSF یا همان مایع مغزی نخاعی دو مایعی هستند که در اطراف مغز جریان دارند. ICP بر حسب میلی‌متر جیوه اندازه‌گیری می‌شود و در بزرگسالان در حالت دراز کشیده به‌طور معمول 7 الی 15 میلی‌متر جیوه است.

بدن مکانیسم‌های مختلفی را به‌کار می‌گیرد تا ICP را ثابت نگه دارد. از آنجایی که مغز در یک ساختار استخوانی محکم قرار گرفته است، افزایش فشار درونی آن منجر می‌شود تا فشاری بر بافت مغز و رگ‌های خونی آن وارد شود. به این ترتیب، در شرایط حاد اختلال در خون‌رسانی به مغز ایجاد خواهد شد و وضعیت خطرناکی برای مغز پیش می‌آید.

در شرایط طبیعی هرگونه افزایش فشار داخل جمجمه ناشی از محرک‌های گشاد‌کننده عروق بوده و موقت خواهد بود و افزایش حجم خون با تنظیم میزان ورود و خروج مایع مغزی نخاعی کنترل می‌شود؛ بنابراین اگر بدن می‌تواند تعادل برقرار کند، پس علت ایجاد افزایش فشار مغز چیست؟ در بیمارانی که فشار داخل جمجمه افزایش پیدا کرده، این امکان وجود دارد که مکانیسم جبرانی از کار بیفتد و فشار داخل جمجمه به طور چشم‌گیری افزایش یابد. تا زمانی که جمجمه بسته بماند، افزایش بیش از حد فشار داخل جمجمه ممکن است منجر به فتق مغزی شود.

علت افزایش ICP چیست؟

پس از پاسخ به سوال فشار مغز چیست، به سراغ عللی می‌رویم که سبب بالا رفتن فشار مغز می‌شوند. برخی از این علل عبارتند از:

• تورم بافت مغز: ورم مغزی از جمله عوامل ایجادکننده ICP است. 

• عفونت در مغز : مننژیت و آنسفالیت می‌توانند فشار مغز را افزایش دهند.

• تومور مغزی: این نوع تومورها با کاهش حجم فضای داخل جمجمه، سبب افزایش فشار روی مغز می‌شوند. از آن‌جایی که علائم انواع تومور مغزی خوش‌خیم و بدخیم با ICP مشابه است به افزایش فشار مغز، تومور مغزی کاذب نیز گفته می‌شود.

• افزایش مایع مغزی نخاعی: حجم بالای مایعات مغزی می‌تواند فشار مضاعف به وجود آورد. 

• • خونریزی مغزی: خونریزی بین بافت مغز و جمجمه یا درون بافت مغزی، ICP را ایجاد می‌کند.

• آنوریسم: بیرون‌زدگی حباب مانند در جدار شریان‌های مغزی که سبب خونریزی در داخل جمجمه می‌شود را آنوریسم می‌نامند.

• • هیدروسفالی: به تجمع مایع مغزی نخاعی در مغز هیدروسفالی می‌گویند که به آب آوردن مغز نیز معروف است.
  • آسیب فیزیکی به سر: ضربات و آسیب‌های فیزیکی می‌توانند به افزایش فشار مغز منجر شوند.

• فشار خون بالا: از فاکتورهای موثر در افزایش فشار مغز را می‌توان فشار خون بالا دانست. 

• سکته مغزی: زمانی که خون‌رسانی به سلول‌های مغز کاهش می‌یابد یا قطع می‌شود، سکته مغزی رخ می‌دهد و می‌تواند ICP را به وجود آورد. 

• صرع: صرع یک ​​بیماری شایع است که بر مغز تأثیر می‌گذارد و باعث تشنج مکرر می شود. همچنین می‌تواند فشار مغزی را بیفزاید.

• برخی تداخلات دارویی: استفاده همزمان از برخی داروهایی که با یکدیگر تداخل دارند می‌تواند ICP به وجود آورد. 

علائم افزایش فشار مغز چیست

مواردی که در ادامه آورده‌ایم از شایع ترین علائم این بیماری به شمار می‌آیند.

• سردرد

• تاری دید

• گیجی

• فشار خون بالا

• تنفس بیوت یا قطع دوره‌ای تفس به دلیل آسیب به نیم‌کر‌ه‌های مغزی 

• استفراغ

• تغییر در رفتار

• ضعف یا مشکل در حرکت یا صحبت کردن

• کمبود انرژی یا خواب آلودگی

با پیشرفت ICP، فرد ممکن است هوشیاری خود را از دست داده و به کما برود. اگر فرد تحت درمان فوری قرار نگیرد، ممکن است باعث آسیب مغزی شود. پس نسبت به علائم آگاه باشید و به موقع به متخصص مراجعه نمایید.

علائم بیماری افزایش ICP در نوزادان

نوزادان در هنگام بالا رفتن فشار مغزی، علائمی مشابه بزرگسالان را نشان می‌دهند. همچنین، این امکان وجود دارد که شکل سر آن‌ها تحت تأثیر قرار گیرد.

در صورتی که هر کدام از علائم گفته شده را مشاهده کردید بهتر است که به پزشک متخصص مراجعه کنید. شما می‌توانید با مراجعه به دکتر محمد صمدیان جراح مغز و اعصاب در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران تحت معاینات تخصصی قرار گرفته و در صورت وجود بیماری هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی را آغاز کنید.

تشخیص بیماری افزایش فشار داخل مغز

در ادامه پاسخ به پرسش فشار مغز چیست، به بررسی روش‌های تشخیصی این بیماری می‌رسیم. ممکن است پزشک برای تشخیص افزایش ICP، انجام سی‌تی اسکن را توصیه نماید. با مراجعه به موقع امکان درمان موفقیت‌آمیز وجود دارد و آسیبی به فرد وارد نمی‌شود.

فشار داخل مغزی بر حسب میلی متر جیوه اندازه گیری می‌شود. محدوده نرمال آن کمتر از 20 میلی‌متر جیوه است و اگر بالا‌تر از این محدوده باشد علائم بروز می‌کنند. پزشک ممکن است آزمایشات زیر را انجام دهد:

• معاینه عصبی برای بررسی حواس، تعادل و وضعیت روانی فرد

• Lumbar puncture یا گرفتن نوار مغزی برای دسترسی به نمونه مایع مغزی نخاعی

• CT برای به دست آوردن تصویر دقیق از سر و مغز

عوارض افزایش فشار داخل مغز

افزایش  ICP عوارض جدی دارد اما نگران نباشید در صورتی که به موقع تشخیص داده شود قابل درمان است و خطری شما را تهدید نمی‌کند. عوارض این بیماری شامل موارد زیر است.

• بیرون زدگی ساقه مغز

• تشنج

• دیابت بی‌مزه

• سکته

• ترشح بیش از حد هورمون وازوپرسین یا ADH

• آسیب عصبی

• مرگ

آیا می‌توان از بالا رفتن فشار مغز جلوگیری کرد؟

شما می‌توانید با رعایت توصیه‌هایی که خطر ابتلا به برخی مشکلات سلامتی را کاهش می‌دهند از ابتلا به ICP جلوگیری نمایید. این اختلالات عبارتند از:

• فشار خون بالا

• سکته

• عفونت

• ضربات و آسیب به ناحیه سر

در پاسخ به سوال راهکار کاهش فشار مغز چیست؟ باید گفت با ورزش منظم، داشتن وزن متناسب و رعایت رژیم غذایی سالم می‌توان خطر ابتلا به فشار خون بالا و سکته مغزی را تا حد زیادی کاهش داد. در ضمن، دریافت واکسن‌های توصیه شده و شستن مکرر دست‌ها خطر ابتلا به عفونت را کم خواهند کرد.

استفاده از کلاه ایمنی هنگام شرکت در ورزش‌های رزمی‌سنگین مانند بوکس و تکواندو و همچنین دوچرخه‌سواری یا سوار شدن بر موتورسیکلت می‌تواند خطر آسیب به سر را کاهش دهد. در ضمن، در هنگام رانندگی و یا نشستن درون خودروها حتما کمربند ایمنی خود را ببندید تا در تصادفات رانندگی از برخورد سر با شیشه و قسمت‌های سخت خودرو جلوگیری نمایید.

راهکار‌های درمانی افزایش فشار مغز چیست

هدف از درمان ICP، کاهش فشار داخل جمجمه است و روش درمانی با توجه به علت بیماری انتخاب می‌شود. این راهکارها شامل موارد زیر هستند:

• دارودرمانی: معمولا پزشکان متخصص داروهای استروئیدی و کورتیکواستروئیدی تجویز می‌کنند. این داروها به منظور کم‌کردن تورم مغز تجویز می‌شوند. دگزامتازون نیز یکی دیگر از داروهای تجویزی است و در دسته داروهای ضدالتهاب و تسکین‌دهنده قرار دارد. ممکن است علت اصلی افزایش ICP عفونت یا فشار خون بالا باشد. در این‌صورت عفونت با تجویز آنتی بیوتیک و هایپرتانسیون نیز با داروهای کاهش‌دهنده فشار خون درمان می‌شوند.
• انجام عمل جراحی: یکی از مطمئن‌ترین روش‌های درمانی، عمل جراحی است. ولی با توجه به علت بیماری، روش‌های متفاوت جراحی به کار گرفته می‌شوند. به عنوان مثال در افزایش فشار مغزی ناشی از هیدروسفالی و افزایش مایع مغزی نخاعی از روش شنت‌گذاری استفاده می‌کنند.     در این روش جراح سوراخی روی سر ایجاد می‌کند و لوله جمع‌کننده مایع را زیر پوست قرار می‌دهد تا مایع تجمع‌یافته خارج شود. اگر مشکل وجود تومور باشد، باید با جراحی تومور را در آورند. البته اگر تومور بدخیم باشد باید با پرتودرمانی درمان را ادامه دهند. جراحی رایج در این بیماری کرانیوتومی (Craniotomy) است. در این روش جراح قسمتی از جمجمه را باز کرده و اقدام به کم کردن کاهش فشار داخل جمجمه می‌کند.

سخن پایانی

همان‌طور که با مطالعه این مطلب دریافتید در پاسخ به سوال فشار مغز چیست، می‌توان به نیرویی اشاره کرد که  مایعات موجود در مغز به این اندام وارد می‌کنند. در حالت طبیعی این نیرو‌ها نرمال هستند و با فرآیند‌هایی کنترل می‌شوند.