آشنايي با خواص و مضرات مارچوبه

در اين مقاله از هفت گنج، خواص و مضرات مارچوبه را گردآوري كرده ايم. اکثر ما ایرانی‌ها عادت کرده‌ایم به خوردن سالاد شیرازی، سبزی خوردن، سبزیجات معمولی و غیره. برای برخی طول می‌کشد که ذائقه‌اشان را به سبزیجات دیگری مانند مارچوبه عادت دهند؛ اما این ماده‌ی غذایی خیلی ساده با انواع سالادها ترکیب می‌شود و در کنار انواع غذاها جا می‌گیرد و خواص زیادی هم دارد. با ما همراه شويد و با خواص بي شمار اين گياه بيشتر آشنا شويد…

مارچوبه گیاهی گلدار است که بومی بیشتر مناطق اروپا، آفریقای شمالی و غرب آسیا است.

محل کاشت آن در ایران، خوی، تبریز، نواحی مختلف البرز، قصر قجر، جلفای اصفهان، اراک، کرمانشاه، جنوب ایران، و مهارلو در شیراز است و پرورش آن در دزفول رواج پیدا کرده‌است.

برگهاي آن فلسي شكل بوده كه از كنار آنها شاخه هايي باريك و دراز و سبز رنگ بصورت دسته هاي 3 تا 8 تائي خارج مي شود .

بعلت زيبا بودن اين گياه را بصورت تزئيني در باغچه ها  مي كارند مار چوبه را در اوائل پائيز مي چينند .

اين گياه از قديم الايام مورد استفاده بشر بوده است و حتي در اهرام ثلاثه مصر نقاشي هايي وجود دارد كه مارچوبه را نشان مي دهد .

تركيبات شيميايي مارچوبه

مارچوبه داراي آسپاراژين ف كوني فرين ، اينوزيت ، تانن ، اسدي گاليك ، آسپاراگوز ، و اسيد سوكسي نيك مي باشد دانه آن داراي 15 درصد مواد روغني مي باشد اين روغن زرد مايل به قرمز است .

ارزش غذايي مارچوبه 

درصد مواد موجود در 100 گرم مارچوبه بصورت زير است

• آب                                  90 گرم
• پروتئين                           2/5 گرم
• چربي                            0/2 گرم
• مواد نشاسته اي              4/2 گرم
• كلسيم                           22 ميلي گرم
• فسفر                            60 ميلي گرم
• آهن                              1/1 ميلي گرم
• سديم                          2 ميلي گرم
• پتاسيم                        275 ميلي گرم
• ويتامين آ                      900 واحد
• ويتامين ب 1                 0/2 ميلي گرم
• ويتامين ب 2                 0/2 ميلي گرم
• ويتامين ب 3                 1/5 ميلي گرم
• ويتامين ث                    35 ميلي گرم

خواص داروئي مارچوبه 

از نظرطب قديم ايران مارچوبه گرم و خشك است بنابراين آنهايي كه سرد مزاج هستند بايد آنرا با عسل بخورند و آنهايي كه گرم مزاج هستند بايد آنرا با سركه بخورند .

مارچوبه گياهي است ادرار آور و داراي خواص زيادي است.

مارچوبه سرشار از منیزیم، نیاسین، فسفر، پتاسیم، ریبوفلاوین، سلنیوم، تیامین، روی، فیبر و ویتامین‌های A، B، C و E می ‌باشد.

این گیاه منبع بسیار خوبی از فولات است؛ 100 گرم مارچوبه ی تازه حاوی دو گرم فیبر، 756 میکروگرم ویتامین A، 6/5 میلی‌ گرم ویتامین C و 52 میکروگرم فولات است.

مارچوبه برای رفع خواب آلودگی صبحگاهی 

محققان در یک پژوهش جدید دریافته‌ اند که عصاره ی مارچوبه حاوی اسیدهای آمینه و مواد معدنی است که می ‌تواند حالت خواب آلودگی و کسالت را برطرف کند و از سلول های کبدی در برابر مواد سمی محافظت نماید.

مارچوبه در عین حال خاصیت ضد سرطانی، ضد قارچی و ضد التهابی دارد و ادرار آور نیز می باشد.

شرح این پژوهش در مجله ساینس فود منتشر شده است.

مارچوبه و کاهش وزن 

هر 100 گرم مارچوبه فقط 20 کیلو کالری انرژی دارد و بدین ترتیب یک جایگزین بسیار عالی برای میان وعده های پُرکالری است.

مارچوبه باعث افزایش متابولیسم بدن شده و به عنوان یک چربی ‌سوز، به لاغری شما کمک می کند.

مارچوبه، تقویت کننده ی قلب‌

«هوموسیستئین» یک اسیدآمینه‌ی معروف است که باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های عروقی می‌شود. تجمع این اسیدآمینه در خون به رگ‌ها آسیب می‌زند به خاطر اینکه باعث تشکیل پلاک آترواسکلروزی می‌شود. به همین دلیل لازم است که به هر ترتیبی از تشکیل این ترکیبات مضر جلوگیری کرد.

مارچوبه به دلیل دارا بودن ترکیباتی مانند فولات و ویتامین‌های گروه B می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری کند چون می‌تواند میزان هموسیستئین خون را کنترل کند. افزودن این سبزی به غذاهایتان یعنی جذب بیشتر ویتامین E.

باید بدانید که این ویتامین نیز حاوی قدرت آنتی‌اکسیدانی بالایی بوده و برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی لازم و ضروری است.

برای مراقبت از قلبتان در کنار غذا مارچوبه نیز میل کنید.فولات اساسا برای سلامت سیستم قلب و عروق لازم و ضروری است و کمبود فولات باعث ایجاد خطر حمله ی قلبی و بیماری های قلبی عروقی می‌ شود.

برای تسکین و آرامش قلب می توانید از دم کرده ی مارچوبه استفاده کنید.

مارچوبه برای مقابله با یبوست

اگر مدتی است که دستگاه گوارشتان تنبل شده است و یبوست گرفته‌اید می‌توانید به مارچوبه اعتماد کنید. این سبزی یکی از منابع خوب فیبرهای غذایی است. مارچوبه حاوی فیبرهای محلول و غیر محلول در آب به نام «پکتین» و «موسیلاژ» و غیره می‌باشد که برای مقابله با یبوست بسیار مفیدند. به خاطر اینکه این فیبرها آب را به خود گرفته و دفع مواد زائد را از طریق روده‌ها آسان تر می‌کنند. در واقع این فیبرها و ترکیبات موجود در ساقه‌ی مارچوبه تنبلی روده‌ها را از بین می‌برند. اگر دچار یبوست هستید می‌توانید با مصرف مارچوبه بدون ترس از آسیب رساندن به مخاط روده‌ها با یبوست مقابله کنید.

سم زدايي بدن با مارچوبه 

نسبت پتاسیم به سدیم موجود در مارچوبه 270 به 3 است. این میزان بالای پتاسیم به افزایش میزان ادرار کمک می‌کند. علاوه بر این مارچوبه حاوی ترکیبی به نام «آسپاراژین» است که خواص دیورتیک دارد یعنی حجم ادرار را بیشتر کرده و نیز به دفع سموم از کلیه‌ها کمک می‌کند.

مارچوبه به دلیل دارا بودن ترکیباتی مانند فولات و ویتامین‌های گروه B می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری کند چون می‌تواند میزان  هموسیستئین خون را کنترل کند

مارچوبه برای مقابله با رسوب کلسترول

محققان مارچوبه را بین پانزده سبزی حاوی «گلوتاتیون» دسته‌بندی کرده‌اند. گلوتاتیون مولکولی است که به دفع کلسترول مضر کمک می‌کند. مارچوبه همچنین حاوی فیبر است که باعث کاهش و جلوگیری از رسوب کلسترول می‌شود. به همین دلیل به افرادی که مراقب کلسترول خونشان هستند توصیه می‌شود مارچوبه را در برنامه‌ی غذایی خود داشته باشند و از خواص آن بهره‌مند شوند.

كاهش خطر ابتلا به سرطان با مصرف مارچوبه

مصرف مارچوبه از ابتلا به برخی از سرطان‌ها پیشگیری می‌کند. می‌پرسید چرا؟ به خاطر اینکه حاوی ویتامین‌های A،C،E،K، کروم و مشتقات سیستئین هست که میزان تولید مولکول‌های گلوتاتیون را افزایش می‌دهد. تمام ویتامین‌ها و ترکیباتی که ذکر شد قدرت آنتی‌اکسیدانی بالایی دارند. به همین دلیل هم با مولکول‌های سرطان‌زایی مانند رادیکال‌های آزاد یا سموم بدن مقابله می‌کنند. مارچوبه همچنین حاوی فلاوونوئیدها به خصوص «روتین» می‌باشد که خواص ضدسرطانی بالایی دارند.

این سبزی به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی بالای ترکیباتش یکی از بهترین انتخاب‌ها برای پیشگیری از ابتلا به سرطان استخوان، سرطان سینه، سرطان کولون، سرطان گلو و سرطان ریه می‌شود.

تنظيم فشار خون با مارچوبه

مارچوبه ادرار آور است چرا که منبع بسیار خوبی از پتاسیم(202 میلی گرم در 100 گرم آن) و مقدار کمی سدیم (2 میلی گرم در 100 گرم آن) است. این خاصیت مُدر بودن مارچوبه به تنظیم فشارخون کمک می کند.

مارچوبه؛ مفيد در درمان كم خوني

مارچوبه بعلت داشتن كلروفيل خونساز است و كسانيكه كم خون هستند بايد از آن استفاده كنند .

این گیاه به ساختن گلبول‌ های قرمز خون نیز کمک می ‌کند.

مارچوبه؛ مقوی غرایز جنسی

مارچوبه سرشار از ویتامین B6 و فولات است، که هر دو می تواند اوج لذت جنسی را تقویت کند. و همچنین دارای ویتامین E، که باعث تحریک هورمون های جنسی در مردان و زنان می شود.
همچنین دارای ویتامین E، که باعث تحریک هورمون های جنسی در مردان و زنان مي شود.

مصرف مارچوبه در بارداري

مطالعات مختلف نشان داده اند که زنان که به 400 میکروگرم ( 0.4 میلی گرم ) در روز در طول بارداری  به فولات نیاز دارند و کمبود آن در اوایل بارداری خطر جدی ابتلا کودک به نقص لوله عصبی را افزایش می دهد.

مصرف روزانه مارچوبه به علت غنی بودن از فولات به پیشگیری از نقائص لوله عصبی در نوزادان کمک می کند .

مارچوبه تازه سرشار از فولات می باشد. 100 گرم از نیزه مارچوبه در حدود 54 میکروگرم یا 14 ٪ از  میزان مجاز مصرف روزانه ( RDA ) از فولیک اسید را فراهم می کند فولات یکی از عوامل مهم همکاری برای سنتز DNA در داخل سلول می باشد.

هشدار مهم  : زياده روي در مصرف مارچوبه در دوران بارداری مناسب نیست و احتمال سقط جنين را افزايش مي دهد.

مصرف مارچوبه در ديابت

دانشمندان به تازگی متوجه شدند که مارچوبه به عنوان یک سلاح سرد برای بیماری دیابت استفاده می شود.

مصرف مداوم این گیاه که هر روز هم طرفداران زیادی پیدا می کند می تواند باعث کنترل قند خون شود.

گفتنی است مارچوبه باعث تولید بیشتر انسولین در بدن می شود و هورمون انسولین نقش مهمی در جذب گلوکز بدن ایفا می کند.

ساير خواص درماني مارچوبه

• خوردن مارچوبه دید چشم را تقویت می‌ کند.
•  ضعف مثانه را برطرف می ‌کند.
• تب بُر است‌.
• مارچوبه به دلیل ویتامین های مفیدی که دارد برای تقویت حافظه نیز سودمند است.
• مارچوبه داراي اثرات ضد ویروسی بوده و از این گیاه در سرما خوردگی می­توان استفاده کرد.
• اثر ضد باکتریایی و بنابراین در عفونت­های سینوس­ها، و عفونت­های ادراری و عفونتهای زنان می­تواند از این گیاه دارویی استفاده نمود.
• ضد پیری (بعلت کمک به ترمیم هسته­های آسیب دیده سلولی از رادیکالهای آزاد که عامل اصلی پیری هستند).
• ضد سرطان (به این علت که علت بروز سرطان در واقع جهش­های ژنی در DNA مؤثر است و این عمل را از طریق ویتامین B9 یا فولات انجام می­دهد).
• مقوی سیستم ایمنی بدن.
• مسکن.

نكات مهم در خريد و نگهداري مارچوبه

به هنگام خرید در پی ساقه‌ های سبز روشن باشید.

شاخه ‌های مارچوبه ی تازه، راست و نرم بوده و جوانه های آن نباید باز شده باشد و اگر فلس‌ های نوک آن باز باشد نشانه ی این است که گیاه مدت زیادی مانده و کهنه شده است.

برای نگهداری مارچوبه، آن را در پارچه های مرطوب بپیچید و سپس در یک کیسه ی پلاستیکی قرار داده و در یخچال نگهداری کنید؛ زیرا گرما و خشکی، آن را از بین می ‌برد. نگهداری مارچوبه به این ترتیب علاوه بر حفظ ویتامین ‌های موجود در آن، به حفظ حالت تردی آن نیز کمک می ‌کند.

مارچوبه در دمای صفر درجه سانتی ‌گراد، همه محتوای اسید فولیک خود را به مدت دو هفته و 90 درصد ویتامین C را تا پنج روز حفظ می ‌کند. در حرارت اطاق، مارچوبه 75 درصد اسید فولیک اش را در مدت سه روز و 50 درصد ویتامین C را تا 24 ساعت از دست می ‌دهد.

روش هاي مصرف مارچوبه

مارچوبه را ميتوان به صورت خام، پخته يا دم كرده استفاده كرد.

نكات پخت مارچوبه

• حرارت دادن به مارچوبه به افزایش مواد مغذی این گیاه کمک می‌کند.
• بايد مارچوبه را با كمي آب و حرارات كم در ظرف هاي ضد زنگ پخت و تقريبا نيمه خام آنرا برداشت .
• با پختن مارچوبه، کلروفیل آن با اسیدهای موجود در آن یا در آب پخت واکنش شیمیایی داده، فئوفتین تشکیل می‌ دهد که به رنگ قهوه‌ای است. در نتیجه مارچوبه پخته، رنگ زیتونی دارد.
• فرآیند پخت بافت مارچوبه را نیز تغییر می ‌دهد. به طوری که محتوای آب سلول ‌ها خارج شده و شکل آن ها به هم می ‌ریزد. افزودن نمک به هنگام پخت این روند را کند می ‌کند.
• آب مارچوبه را دور نريزيد و از آن براي سوپ استفاده كنيد زيرا داراي ويتامين و املاح مي باشد .
• مارچوبه را مي توان به صورت خام يا پخته در سالاد نيز اضافه كرد.

دم كرده مارچوبه 

مورد ديگر استفاده از مارچوبه غير از پختن آن بصورت دم كرده آن است

دم كرده مارچوبه را به اين صورت تهيه كنيد :

• دم کرده ی مارچوبه را به این صورت تهیه کنید: چند شاخه مارچوبه را در داخل یک لیتر آب جوش بریزید و مقداری هم رازیانه و جعفری به آن اضافه کنید و بگذارید به مدت 5 دقیقه دم بکشد. از این دم کرده به مقدار 2 تا 3 فنجان در روز بنوشید.

برای حفظ فولات بهتر است پودر مادرچوبه به میزان یک قاشق چایخوری در یک قاشق عسل مخلوط شده و هر روز بعد از غذا میل شود. 

هشدارهاي مهم در مصرف مارچوبه

• افرادی که به سبزیجات متعلق به خانواده Liliaceae ( مانند پیاز، سیر و موسیر ) حساس هستند ، احتمالا به مارچوبه نيز حساسيت دارند و باید با احتیاط مصرف کنند زیرا آنها در معرض خطر بالاتری از آلرژیک به مارچوبه هستند.
• خوردن مارچوبه با داروهای ضد انعقاد، که نقش رقیق ‌سازی و انحلال لخته‌ های خونی را بر عهده دارند، تداخل می‌ کند؛ زیرا سرشار از ویتامین K است که به انعقاد خون کمک می ‌کند.

مضرات مارچوبه

•  مصرف مارچوبه به دلیل خواص دیورتیک آن برای افرادی که دچار نارسایی کلیوی هستند توصیه نمی‌شود.چرا که مصرف مارچوبه در افراد مبتلا به این عارضه باعث افزایش میزان اسیداوریک و در نتیجه بروز نقرس می شود.
• توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد مارچوبه به دلیل دارا بودن اسید اگزالیک می‌تواند باعث بروز سنگ کلیه شود.
• اگر از بیماری کرون رنج می‌برید نیز باید بدانید که فیبرهای موجود در این سبزی می‌تواند برایشان مشکل‌ساز شود.
• زياده روي در مصرف مارچوبه در دوره بارداري احتمال سقط جنين را افزايش مي دهد.
•  توجه داشته باشید که مصرف مارچوبه در افرادی که مبتلا به ورم مجاری ادرار هستند و یا اشخاص عصبی توصیه نمی شود.
• مارچوبه همچنین برای مبتلایان به روماتیسم و سنگ کلیه خوب نیست.

خواص و مضرات سبزيجات ديگر را در اينجا بخوانيد

گردآوري و نوشته شده توسط گروه هفت گنج – اختصاصي هفت گنج

www.7ganj.ir

برگرفته از منابع و كتب مختلف پزشكي و طب سنتي

*** كپي برداري بدون ذكر نام و لينك فعال به هفت گنج شرعا و قانونا مجاز نيست.