هر آنچه لازم است درباره آسم کودکان بدانيد

آسم یک بیماری مزمن التهابی ریه‌ها و مجاری تنفسی است. اگر کودک شما آسم داشته باشد، این مجاری تنفسی تحریک شده و ورم می‌کنند و این مسأله می‌تواند بر توانایی تنفس کودکتان تأثیر بگذارد.

ضروری است که شما با همکاری متخصص، جهت پیشگیری و درمان حملات آسمی تلاش کنید. با داروهای مناسب، آموزش مناسب، و برنامه مناسب برای اقدام در زمان حملات آسمی و با پیگیری‌ها و آزمایش‌های مداوم پزشکی، اکثرِ کودکان مبتلا به آسم می‌توانند زندگی طبیعی داشته باشند.

در هنگام یک حمله حاد آسمی چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر کودک شما یک حمله حاد آسمی داشته باشد، بافت مجاری تنفسی‌اش ملتهب‌تر شده و مخاط بیشتری تولید خواهد کرد. سپس عضله‌های مجاری تنفسی منقبض شده و این لوله‌ها تنگ می‌شوند. ممکن است تند تند نفس بکشد، سرفه کند یا خس‌خس نماید، زیرا نفس او از مجاریِ تنگ ‌شده عبور می‌کنند. همچنین ممکن است مشاهده نمایید که سوراخ‌‌های بینی او باز می‌شوند یا پوستِ روی دنده‌های او با هر نفس به داخل کشیده می‌شوند.
حملاتِ آسمی اگر درمان نشوند یا مراقبت پزشکی آن‌ها به تأخیر بیفتد، می‌توانند کشنده باشند. همین که نشانه‌هایِ حمله را مشاهده کردید، فوراً دارویِ آرامبخش فوری را که توسط پزشک تجویز شده است، به او بدهید (اگر داروهای اورژانسی را در اختیار ندارید، فوراً با اورژانس تماس گرفته یا کودک را به نزدیک‌ترین اورژانس برسانید).
هنگامی که دارو توانست مسیر تنفسی کودک را باز کند، نشانه‌های حمله به تدریج فروکش خواهند کرد. اگر نشانه‌‌ها ادامه پیدا کردند یا وخیم‌تر شدند، با اورژانس تماس بگیرید یا کودک را فوراً به اورژانس برسانید.

آلرژی‌ها چه ارتباطی با آسم دارند؟

برخی از کودکان مبتلا به آسم در صورتی که در معرضِ عوامل آلرژی‌زا (از قبیل بندپایان خانگی، سوسک‌ها، قارچ، گرده‌ها یا بقایای بدن حیوانات) قرار بگیرند، ممکن است دچارِ حمله آسمی یا تشدید نشانه‌‌های آن شوند. این مشکل به نام «آسم آلرژیک» شناخته می‌شود. آلرژی‌های فصلی به گرده‌های موجود در فضای بیرون (که تب بهاره نیز نامیده می‌شوند)، معمولاً پیش از آنکه کودک به ۴ یا ۵ سالگی برسد مشکلی ایجاد نمی‌کنند، زیرا ایجادِ حساسیت در کودک نسبت به این گرده‌ها معمولاً مدتِ زیادی طول می‌کشد، اما آلرژی نسبت به بندپایان خانگی، قارچ‌ها و یا بقایای بدن حیوانات ممکن است زود‌تر ظاهر شوند.
حدوداً ۷۵ تا ۸۰% از کودکانِ مبتلا به آسم، آلرژی‌های جدی دارند. اگر کودک شما به آسم مبتلاست و می‌دانید یا حدس می‌زنید که آلرژی نیز دارد، بهتر است او را برای ارزیابی و درمان (جهت جلوگیری از بروز حمله‌های آسمی) به نزد متخصص آلرژی ببرید.

آیا عوامل دیگری نیز وجود دارند که موجب شروع حمله‌های آسمی شوند؟

بله. سایر محرک‌ها عبارتند از: هوای سرد، عفونت‌های ویروسی (مانند سرماخوردگی معمولی)، دودِ دخانیات و سایر آلاینده‌های هوا. در واقع اگر کودکِ شما پس از بازی غالباً به سرفه و خس‌خس دچار می‌شود، ممکن است به بیماری‌ای دچار شده باشد که «آسم ناشی از فعالیت بدنی» نامیده می‌شود.

بیماری آسم چقدر در کودکان شایع است؟

آسم شایع‌ترین بیماری مزمن و حادِ دوران کودکی و سومین عامل بستری شدن در بیمارستان است. ۵۰ تا ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به آسم، پیش از آنکه به سن ۵ سالگی برسند، نشانه‌های آسم را از خود بروز می‌دهند.

چگونه می‌توانم بفهمم که کودکم به آسم مبتلاست؟

گاهی اوقات تشخیص اینکه کودک علائم آسم یا نشانه‌هایِ سرماخوردگی را بروز می دهد یا به سایر بیماری‌های تنفسی مبتلاست، دشوار است. پزشک کودکتان را معاینه کرده و تاریخچه بیماری او (شامل تاریخچه بهداشتی خانواده) را به دقت بررسی می‌کند تا بتواند بیماری را تشخیص دهد.
اگر کودکِ شما مرتب سرفه می‌کند و آلرژی یا اگزما دارد و در خانواده شما نیز سابقه آسم و آلرژی یا اگزما وجود دارد (خصوصاً اگر شما و همسرتان هر دو این سابقه را دارید)، احتمال زیادی می‌رود که کودک شما آسم داشته باشد. نشانه‌های این بیماری معمولاً در شب‌ها وخیم‌تر می‌شود.

چگونه آسم را درمان می‌کنید؟

اگر کودک شما آسم دارد، باید با همکاریِ پزشک او برنامه‌ای جهت پیشگیری و رسیدگی به حملاتِ آسمی تدارک ببینید. ابتدا باید بفهمید که چه چیزی موجبِ بروز حمله‌های آسمی می‌شود و سپس باید تمامِ تلاش خود را برای جلوگیری از تماس با این محرک‌ها به کار ببرید. مثلاً برخی کودکان تنها زمانی که به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند دچار حمله می‌گردند، در حالی که بقیه پس از تماس با یک عامل آلرژی‌زا یا محرک (مانند دود سیگار) به حمله آسمی دچار می‌شوند.

متوقف کردن یک حمله آسمی

پزشک شما احتمالاً یک یا چند دارو برای کودکتان تجویز خواهد کرد. داروهایی که تحت عنوان آرام‌بخش فوری شناخته می‌شوند، برای متوقف کردن حمله آسمی به کار می‌روند. داروهایی که به سرعت عمل می‌کنند، انقباض مجاری تنفسی را متوقف کرده و تنفس را آسان‌تر می‌سازند. مقدار آرام‌بخش‌های فوری با استفاده از یک اسپری مه‌پاش یا استنشاق‌کننده با دوز اندازه‌گیری‌شده (MDI) تنظیم می‌شود.
مه‌پاش یک دستگاه برقی یا باتری‌دار است که داروی مایع را به حالتی مانندِ مه تبدیل می‌کند که کودک می‌توان آن را از طریق ماسک استنشاق کرده و به داخل ریه‌هایش بفرستد. درمان‌های مبتنی بر تنفس مه‌پاش، معمولاً حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشند.
دستگاه MDI، یک آئروسل کوچک است که به درون یک لوله بلند به نام محفظه نگهدارنده یا فاصله انداز وارد می‌شود، که یک ماسک یا دهنی به انتهای آن وصل شده است. دارو به داخل محفظه نگه‌دارنده اسپری می‌شود، و سپس هنگامی که کودک از طریق ماسک نفس می‌کشد، این دارو را استنشاق می‌کند. این نوع درمان تنفسی را می‌توان ظرف یک دقیقه انجام داد.
انتخاب مه‌پاش یا MDI عمدتاً به این بستگی دارد که استفاده از کدام دستگاه برای شما و کودکتان راحت‌تر باشد. در کل، هردوی آن‌ها کارآیی یکسانی در رساندن دارو به ریه‌ها (جهت توقف حمله آسمی) دارند.

پیشگیری از حمله آسمی

• داروهایی که به نام کنترل‌کننده شناخته می‌شوند، برای پیشگیری از بروز حمله آسمی استفاده می‌شوند. این دارو‌ها شامل استروئیدهای استنشاقی می‌باشند که می‌توانند به کاهش التهاب و تورم و جلوگیری از خس‌خس کردن، کمک نمایند. شما داروی استروئید استنشاقی را هر روز با استفاده از MDI یا مه‌پاش (بسته به نوع استروئیدی که توسط دکتر تجویز شده است) به کودک خود می‌دهید.
• قرص جویدنی غیراستروئیدی نیز گزینه دیگری برای کاهش التهاب و تورم است. پزشک کودک، بهترین نوع داروی کنترل‌کننده روزانه برای آسم کودک را توصیه خواهد کرد.
• اگر کنترل آسم کودک دشوار باشد پزشک ممکن است او را به یک متخصص آسم ارجاع دهد.
• باید مطمئن شوید که معلم و پرستارهای بچه همگی از وضعیت او اطلاع داشته و می‌دانند که چگونه باید یک حمله آسمی را درمان کنند.

برای پیشگیری از ابتلای کودکم به آسم، چه کار می‌توانم بکنم؟ 

• اگر بیماری آسم به صورت ژنتیکی در کودک وجود داشته باشید، شما نمی‌توانید کاملاً از بروز آن پیشگیری کنید. البته تا زمانی که کودک شما نشانه‌های دائمی (از قبیل خس‌خس کردن و سرفه دائمی) را از خود بروز ندهد، نمی‌توانید بفهمید که او آسم دارد.

البته اگر کارهای زیر را انجام دهید، می‌توانید از شدت نشانه‌های بیماری کودک خود بکاهید:

• میزان قرار گرفتن او در معرض بندپایان خانگی را کاهش دهید: تشک کودک را در یک پوشش غیرقابل‌نفوذ قرار دهید، فرش و موکت‌ها و اسباب‌بازی‌های مخملی و پارچه‌ای را از اتاق او خارج کنید، به جای پرده‌های ضخیم پارچه‌ای از پرده‌های نورگیر غیرپارچه‌ای استفاده کنید و رختخواب او را هفته‌ای یک‌بار در آب گرم بشویید.
• کودک خود را از دود دخانیات دور نگه دارید: دود سیگار یک عامل آلرژی‌زا تلقی نمی‌گردد، اما موجب تحریک ریه‌ها می‌شود.
• میزان قرار گرفتن او در معرض آلاینده‌های هوا را کاهش دهید: آلاینده‌های هوا (از قبیل اوزون) می‌توانند ریه‌ها را تحریک کرده و موجب بروز مشکلات تنفسی در افرادی شوند که مجاری تنفسی حساسی دارند. زمانی که کیفیت هوا خوب نیست بهتر است کودک را داخل خانه نگه دارید.
• از منقل یا اجاق زغالی یا چوبی استفاده نکنید. هرچند جای گرم‌ و نرم می‌تواند برای کودک مناسب باشد، اما دود ممکن است باعث تحریک سیستم تنفسی کودک شما شود.
• اگر کودک به حیوان خانگیتان آلرژی پیدا کرده است، حیوان را (در صورت امکان) خارج از خانه نگه دارید. البته بسته به خُلق‌وخوی حیوان و وضعیت زندگی شما، ممکن است این کار امکان‌پذیر نباشد.
• میزان قارچ‌ها را در خانه خود کاهش دهید. مثلاً هنگام پخت‌وپز در آشپزخانه یا هنگام دوش گرفتن در حمام، فن خروج هوا را روشن کنید یا پنجره‌ها را باز نمایید. در صورت لزوم از یک سیستم تهویه مطبوع یا رطوبت‌زدا استفاده کنید تا سطح رطوبت را بین ۳۵ تا ۵۰ درصد نگه دارید. درز‌ها و شکاف‌ها را تعمیر نمایید، زیرا ممکن است باعث رشد قارچ در پشت دیوار‌ها و زیر کف اتاق شوند؛ همچنین سطوحی را که قارچ یا کپک دارند، با آب و صابون تمیز کنید. حتماً لباس‌ها یا سطوح مرطوب یا خیس را به سرعت خشک کنید تا از رشد قارچ جلوگیری شود.

نقش تغذيه در بروز حملات آسمي در كودكان:

شواهد و مطالعات جدید نشان می دهند که رژیم غذایی غنی از میوه ها، سبزیجات، پروبیوتیک ها و روغن ماهی می تواند آسم کودک را درمان کند.

 چکیده ای از تحقیقی که توسط گروه علوم و فناوری بیوشیمیایی دانشگاه ملی تایوان در تایپه انجام شد، نشان می دهد: «آزمایش تصادفی انجام شده بر روی 192 کودک مبتلا به آسم 10 تا 12 ساله نشان داد که میوه، سبزی، روغن ماهی و پروبیوتیک ها استفاده از داروهای آسم را کاهش داده و کارکرد تنفسی را بهتر می کنند.»

به گفته پژوهشگران، این گروه درمانی عصاره های میوه و سبزی، روغن ماهی و پروبیوتیک (مکمل FVFP) دریافت کردند که نوعی باکتری است که به حفظ تعادل طبیعی ریزگیاهان در روده ها کمک می کند.

فست فود تنها نوعی از غذا است که به ابتلا به آسم و آلرژی ها ارتباط دارد.

مطالعات جداگانه ثابت کردند که انواع دیگر غذاها هم ممکن است ابتلای زودهنگام به آسم را افزایش دهند.

 دانشمندانی از کشورهای نیوزیلند، اسپانیا، استرالیا، آلمان و بریتانیا کشف کردند که فست فود و غذاهایی با ارزش غذایی پایین ممکن است پشت قضیه ابتلا به آسم باشند.

تحقیقی نشان داده است که نوجوانان و کودکانی که بیش از سه بار در هفته همبرگر، سیب زمینی سرخ کرده و فست فودهای دیگر می خورند، 40 درصد بیشتر از دیگران احتمال ابتلا به آسم دارند.

همانطور که در مطالعه دانشگاه تایوان ثابت شده است، خوردن میوه به محافظت از کودکان و نوجوانان در برابر آسم و آلرژی کمک می کند. خوردن سه یا چند وعده میوه در هفته علائم شدید آسم را 11 در نوجوانان و 14 درصد در کودکان کاهش می دهد.

آیا کودکی که مبتلا به آسم است خوب می شود؟

 در اين مورد 2 نظريه وجود دارد:

• نظريه اول:

زمانی برای آسم وجود ندارد، هرچند در کودکانی که فقط هنگام سرماخوردگی یا عفونت قسمت بالایی دستگاه تنفسی به خس‌خس دچار می‌شوند، این علائم با افزایش سن به تدریج کاهش می‌یابد و از بین می‌رود. در کل، نظر متخصصین این است که بیماری آسم برای تمام عمر باقی می‌ماند، هرچند تناوب و شدت نشانه‌های این بیماری ممکن است با افزایش سن کودک تغییر نماید.

معاینه‌های مرتب و دقیق و درمان مناسب به کودک شما امکان می‌دهند تا بیماری آسم خود را کنترل نماید تا در نتیجه زمانی که بزرگ‌تر شد، بتواند همانند سایر کودکان بدود، شنا کند و بازی کند. اکثر کودکانی که آسم دارند، در بزرگسالی سالم هستند.

• نظريه دوم:

گرچه آسم یک بیماری بالقوه خطرناک است است ولی با درمان مناسب اکثر کودکان خوب می شوند.

بهترین مطالعاتی که بر روی سرانجام درازمدت آسم شده در استرالیا انجام گرفته است و نشان داده که دو سوم کودکان مبتلا به آسم بهبود می یابند که گاهی این امر قبل از بلوغ و یا حوالی آن است ولی در تعداد کمی از بیماران در دوران بزرگسالی، بیماری عود می کند.

در بیشتر یک سوم باقی مانده نیز با افزایش سن، بیماری آنها بهبود می یابد و فقط حدود 10% از کودکان مبتلا به آسم در بزرگسالی نیز آسم را به عنوان یک مشکل عمده تجربه می کنند. بررسی های اخیر نشان داده شده است که در کودکان کم سن و سال دو نوع آسم وجود دارد.

• در نوع اول

کودکان با راههای هوایی نسبتا باریک بدنیا می آیند و وقتی این راههای هوایی، بدنبال التهاب پوشش درونی که در اثر عفونت های ویروسی رخ می دهد تنگ تر می شوند، در اثر آن علائم آسم بروز می نماید. در صورتی که مادر در طی حاملگی سیگار بکشد احتمال بیشتری دارد که نوزادش دچار راههای هوایی نسبتا باریک شود. هنگامی که نوزاد رشد می کند راههای هوایی وی وسعت بیشتری یافته و احتمال آنکه عفونت های ویروسی بتوانند راههای هوایی را تنگ کرده و علائم آسم را بروز دهند کم می شود. در نتیجه این دسته از کودکان به هنگام بروز عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی دچار علائم آسم می شوند و بیماری آنها در طول مدت کودکی بهبود می یابد.

• در نوع دوم

کودک به آلرژیهایی مانند آسم، آلرژی بینی و اگزما مبتلا است. این کودکان به هنگام برخورد با موادی مانند گرده گیاهان و حیواناتی که به آنها حساسیت دارند دچار علائم آسم می شوند و آنها اغلب همان علائمی را از خود بروز می دهند که بدنبال عفونت های ویروسی تنفسی مشاهده می شود. احتمالا این کودکان استعداد به آلرژی را از والدین خود به ارث برده اند. احتمال بیشتری نیز وجود دارد که این کودکان در طی رشد، آسم و آلرژی بینی را حفظ کنند و کمتر احتمال می رود که از آسم به طور کلی رهایی یابند.

گردآوري شده توسط گروه هفت گنج