شکر قهوه‌ای چیست و چه فوایدی دارد؟ تاثیر آن بر سلامت، زیبایی و رژیم غذایی

خواص شکر قهوه‌ای چیست؟

شکر یکی از مواد غذایی پرمصرف در سراسر جهان است که در انواع مختلفی مانند شکر سفید و شکر قهوه‌ای یافت می‌شود. بسیاری از افراد به دلیل خواص متفاوت و ارزش تغذیه‌ای شکر قهوه‌ای، این نوع شکر را به عنوان جایگزینی سالم‌تر برای شکر سفید انتخاب می‌کنند. اما شکر قهوه‌ای دقیقا چیست و چه تفاوت‌هایی با شکر سفید دارد؟ در این مقاله به بررسی خواص شکر قهوه‌ای، ارزش تغذیه‌ای آن، تفاوت آن با شکر سفید و فواید آن برای سلامتی می‌پردازیم.

شکر قهوه‌ای چیست؟

شکر قهوه‌ای نوعی شکر تصفیه‌نشده یا نیمه‌تصفیه‌شده است که از نیشکر یا چغندر قند به دست می‌آید. این نوع شکر دارای مقادیری از ملاس است که رنگ قهوه‌ای و طعمی کاراملی به آن می‌دهد. بر خلاف شکر سفید که کاملا تصفیه شده و فاقد ملاس است، شکر قهوه‌ای مقداری مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، آهن و منیزیم را در خود حفظ کرده و به همین دلیل ارزش غذایی بیشتری دارد.

شکر قهوه‌ای در دو نوع اصلی موجود است:

• شکر قهوه‌ای طبیعی: این نوع شکر مستقیماً از عصاره نیشکر تهیه می‌شود و ملاس موجود در آن به طور طبیعی در ساختار آن باقی می‌ماند.
• شکر قهوه‌ای صنعتی: این نوع شکر با افزودن ملاس به شکر سفید تولید می‌شود.

تاریخچه شکر قهوه‌ای در ایران و جهان

شکر قهوه‌ای از قرن‌ها پیش در مناطق مختلف جهان استفاده می‌شده است. در کشورهای آسیایی مانند هند و چین، این نوع شکر از دوران باستان به عنوان یک ماده غذایی و دارویی مصرف می‌شده است. در اروپا، اواخر قرن ۱۸ میلادی شاهد رواج بیشتر این نوع شکر بود، به‌ویژه در تولید محصولات دارویی و آرایشی.

در ایران، شکر قهوه‌ای از گذشته در برخی از مناطق به عنوان جایگزینی برای شکر سفید استفاده می‌شد، اما در دهه‌های اخیر با آگاهی بیشتر از فواید تغذیه‌ای آن، مصرف این نوع شکر افزایش یافته است.

طبع شکر قهوه‌ای در طب سنتی

بر اساس طب سنتی، شکر قهوه‌ای دارای طبع گرم است. این ویژگی باعث شده است که مصرف آن در درمان برخی مشکلات گوارشی و سردمزاجی موثر باشد. برخی از مهم‌ترین فواید آن در طب سنتی شامل موارد زیر است:

• کاهش نفخ معده و بهبود هضم غذا
• درمان یبوست و بهبود عملکرد روده‌ها
• کاهش سردی بدن و افزایش انرژی
• تسکین دردهای عضلانی و کاهش خستگی
• درمان سردرد و کاهش تهوع

اما باید توجه داشت که مصرف بیش از حد شکر قهوه‌ای، به دلیل طبع گرم آن، ممکن است باعث خستگی و احساس ضعف شود.

تفاوت شکر قهوه‌ای و شکر سفید

شکر قهوه‌ای و شکر سفید هر دو از نیشکر یا چغندر قند تهیه می‌شوند، اما تفاوت‌های عمده‌ای میان این دو وجود دارد:

یکی از تفاوت‌های مهم این است که شکر قهوه‌ای نسبت به شکر سفید، شاخص گلیسمی پایین‌تری دارد، به این معنا که باعث افزایش سریع قند خون نمی‌شود.

ارزش غذایی شکر قهوه‌ای

شکر قهوه‌ای، علاوه بر اینکه یک منبع سریع انرژی است، حاوی مواد معدنی بیشتری نسبت به شکر سفید است. ارزش غذایی ۱ قاشق چای‌خوری (۴ گرم) شکر قهوه‌ای به شرح زیر است:

• کالری: ۱۵ کیلوکالری
• کربوهیدرات: ۴ گرم
• کلسیم: ۵ میلی‌گرم
• پتاسیم: ۲ میلی‌گرم
• آهن: ۰.۰۲ میلی‌گرم

در مقایسه، همین مقدار شکر سفید حدود ۱۷ کیلوکالری دارد و فاقد مواد معدنی مفید است.

انواع شکر قهوه‌ای

شکر قهوه‌ای در انواع مختلفی موجود است که هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند:

1. شکر قهوه‌ای روشن و تیره: میزان ملاس در این دو نوع شکر متفاوت است. شکر قهوه‌ای تیره، ملاس بیشتری دارد و طعم قوی‌تری دارد.
2. شکر توربینادو: این نوع شکر قهوه‌ای دانه‌های درشت و رنگی طلایی دارد و بیشتر در نوشیدنی‌ها و دسرها استفاده می‌شود.
3. شکر موسکوادو: دارای بیشترین مقدار ملاس و طعمی قوی و غلیظ است.
4. شکر دمرارا: این نوع شکر، دانه‌های درشت‌تری دارد و برای شیرینی‌پزی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود.

فواید شکر قهوه‌ای برای سلامتی

۱. افزایش انرژی و کاهش خستگی
یکی از خواص اصلی شکر قهوه‌ای، تأمین انرژی سریع برای بدن است. این شکر، مانند سایر انواع قندها، به سرعت در بدن تجزیه شده و تبدیل به انرژی می‌شود. اما به دلیل وجود ملاس و مواد معدنی مانند پتاسیم و آهن، میزان افت انرژی در بدن کندتر از شکر سفید است. بنابراین، مصرف متعادل شکر قهوه‌ای می‌تواند از کاهش ناگهانی قند خون و احساس خستگی جلوگیری کند.

۲. بهبود عملکرد دستگاه گوارش
شکر قهوه‌ای به دلیل داشتن ملاس، دارای فیبرهای طبیعی و ترکیبات ملین است که به بهبود هضم غذا و کاهش یبوست کمک می‌کند. این خاصیت باعث شده که شکر قهوه‌ای در طب سنتی برای رفع مشکلات گوارشی مانند نفخ و سوءهاضمه مورد استفاده قرار گیرد.

۳. کنترل وزن و متابولیسم بدن
در مقایسه با شکر سفید، شکر قهوه‌ای کالری کمتری دارد و به دلیل وجود ملاس، سرعت جذب قند آن کمتر است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف متعادل شکر قهوه‌ای، سوخت‌وساز بدن را افزایش می‌دهد و می‌تواند به کاهش چربی‌های اضافی کمک کند. البته، باید توجه داشت که مصرف بیش از حد هر نوع قند، باعث اضافه وزن و افزایش قند خون خواهد شد.

۴. تقویت سیستم ایمنی بدن
یکی دیگر از فواید مهم شکر قهوه‌ای، تقویت سیستم ایمنی بدن است. ملاس موجود در این شکر، حاوی مواد مغذی مانند آهن، کلسیم و منیزیم است که نقش مهمی در تقویت سیستم دفاعی بدن و جلوگیری از بیماری‌ها ایفا می‌کنند. همچنین، مصرف متعادل آن می‌تواند به کاهش التهاب‌های بدن و مقابله با عفونت‌ها کمک کند.

۵. تأثیر مثبت بر دردهای قاعدگی
یکی از کاربردهای رایج شکر قهوه‌ای در طب سنتی، کاهش دردهای قاعدگی است. ترکیب این شکر با چای زنجبیل یا چای دارچین می‌تواند به کاهش اسپاسم‌های عضلانی رحم و بهبود جریان خون کمک کند.

۶. بهبود سلامت قلب
ملاس موجود در شکر قهوه‌ای، حاوی پتاسیم است که برای تنظیم فشار خون ضروری است. مصرف متعادل این نوع شکر می‌تواند به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی کمک کند.

کاربردهای شکر قهوه‌ای در زیبایی و پوست
۱. لایه‌برداری طبیعی پوست
شکر قهوه‌ای یکی از بهترین مواد طبیعی برای لایه‌برداری سلول‌های مرده پوست است. بافت ریز این شکر، هنگام ترکیب با روغن‌های طبیعی مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون، یک اسکراب طبیعی ایجاد می‌کند که می‌تواند:

سلول‌های مرده پوست را از بین ببرد
جریان خون را در پوست افزایش دهد
پوست را نرم و لطیف کند
طرز تهیه اسکراب صورت با شکر قهوه‌ای:

یک قاشق غذاخوری شکر قهوه‌ای را با یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل ترکیب کنید.
مخلوط را به آرامی روی پوست ماساژ دهید.
بعد از ۵ دقیقه با آب ولرم بشویید.
۲. روشن کردن رنگ پوست
استفاده مداوم از اسکراب شکر قهوه‌ای می‌تواند به کاهش لک‌های پوستی و تیرگی‌های ناشی از نور خورشید کمک کند. ملاس موجود در این شکر دارای آنتی‌اکسیدان‌هایی است که از آسیب‌های محیطی به پوست جلوگیری می‌کنند.

۳. درمان آکنه و جوش
شکر قهوه‌ای خواص ضدباکتریایی طبیعی دارد که می‌تواند به کاهش التهاب و جلوگیری از جوش‌های پوستی کمک کند. ترکیب آن با عسل طبیعی و آبلیمو یک ماسک ضدجوش قوی ایجاد می‌کند.

طرز تهیه ماسک ضد آکنه با شکر قهوه‌ای:

یک قاشق غذاخوری شکر قهوه‌ای را با یک قاشق چای‌خوری عسل و چند قطره آبلیمو مخلوط کنید.
روی پوست بمالید و ۱۰ دقیقه صبر کنید.
سپس با آب گرم بشویید.
۴. درمان خشکی و ترک لب
اگر لب‌های شما در هوای سرد یا بر اثر کم‌آبی خشک و پوسته‌پوسته می‌شوند، اسکراب شکر قهوه‌ای می‌تواند به بازسازی پوست لب و حفظ رطوبت آن کمک کند.

طرز تهیه اسکراب لب:

یک قاشق چای‌خوری شکر قهوه‌ای را با چند قطره روغن نارگیل و عسل مخلوط کنید.
با حرکات دورانی روی لب‌ها ماساژ دهید.
بعد از ۵ دقیقه بشویید.

مضرات و نکات احتیاطی در مصرف شکر قهوه‌ای

۱. افزایش قند خون
شکر قهوه‌ای در مقایسه با شکر سفید شاخص گلیسمی پایین‌تری دارد، اما همچنان مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث افزایش ناگهانی قند خون و بروز مشکلات دیابتی شود.

۲. تأثیر بر دندان‌ها
مانند هر نوع قند دیگر، شکر قهوه‌ای نیز می‌تواند موجب پوسیدگی دندان‌ها شود. بنابراین، بعد از مصرف آن، مسواک زدن یا استفاده از دهان‌شویه توصیه می‌شود.

۳. ایجاد مشکلات گوارشی در مصرف زیاد
هرچند شکر قهوه‌ای به هضم بهتر غذا کمک می‌کند، اما مصرف بیش از حد آن ممکن است باعث اسهال یا مشکلات گوارشی شود.

۴. افزایش وزن
اگرچه شکر قهوه‌ای در مقایسه با شکر سفید کالری کمتری دارد، اما مصرف بیش از حد آن همچنان می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.

کاربردهای شکر قهوه‌ای در آشپزی
شکر قهوه‌ای به دلیل طعم کاراملی و عطر خاص خود، در بسیاری از غذاها و دسرها به عنوان جایگزین شکر سفید استفاده می‌شود.

۱. تهیه شیرینی و کیک
شکر قهوه‌ای باعث نرمی و لطافت بیشتر کیک‌ها و شیرینی‌ها می‌شود.

۲. تهیه نوشیدنی‌های گرم
می‌توان از شکر قهوه‌ای برای شیرین کردن قهوه، چای و دمنوش‌ها استفاده کرد.

۳. استفاده در سس‌ها و غذاهای مختلف
شکر قهوه‌ای در سس باربیکیو، غذاهای چینی و مارینادهای گوشتی به عنوان یک شیرین‌کننده طبیعی استفاده می‌شود.