بازار فولاد در ایران همواره تحت تاثیر عوامل بیرونی قرار گرفته و هر تغییر سیاسی یا اقتصادی مسیر آن را دگرگون کرده است. میلگرد، به عنوان یکی از پرمصرف‌ترین محصولات این صنعت، جایگاهی حساس دارد زیرا تولید آن نیازمند مواد اولیه و تجهیزات گسترده است و مصرف آن مستقیما با پروژه‌های عمرانی و صنعتی پیوند خورده است. هرگونه اختلال در زنجیره تامین یا افزایش هزینه‌های تولید، به سرعت بر قیمت میلگرد اثر می‌گذارد و فضای کلی بازار را تحت فشار قرار می‌دهد.
با بازگشت محدودیت‌های جدید، این ارتباط پررنگ‌تر از گذشته خود را نشان داده است. دشواری‌های مالی و بانکی، محدودیت‌های حمل و نقل و سختی در تامین مواد اولیه باعث شده‌اند تا فعالان بازار با عدم قطعیت بیشتری مواجه شوند. نتیجه این شرایط، نوسان قیمت و تغییر رفتار خریداران است؛ وضعیتی که نه تنها کارخانه‌ها، بلکه پیمانکاران و پروژه‌های عمرانی را هم درگیر می‌کند و تصویری تازه از آینده قیمت میلگرد پیش روی بازار می‌گذارد.
بازگشت تحریم‌ها؛ نقطه آغاز تغییر در بازار فولاد
اجرای دوباره مکانیسم ماشه تحریم‌هایی را که در سال‌های گذشته کنار گذاشته شده بود، دوباره فعال کرد. این تصمیم بلافاصله شرایط مالی و تجاری ایران را تغییر داد و صنعت فولاد در مرکز این تحولات قرار گرفت. محدودیت‌های بانکی و سختی در انجام تراکنش‌های بین‌المللی باعث شد حتی معاملات ساده هم با تاخیر و هزینه بیشتری انجام شوند. در کنار آن، مشکلات حمل و نقل و کشتیرانی نیز مسیر واردات و صادرات را دشوار کرد و هزینه جابه‌جایی مواد اولیه و محصولات را افزایش داد.
این فشارها زنجیره تولید فولاد را با کندی جدی روبه‌رو کرد. کارخانه‌ها برای تامین قطعات و تجهیزات حیاتی دیگر دسترسی آسان گذشته را نداشتند و روند تهیه مواد اولیه هم با مانع‌های تازه همراه شد. نتیجه چنین وضعیتی افزایش هزینه تمام شده و کاهش سرعت تولید بود. این شرایط تعادل عرضه و تقاضا را برهم زد و زمینه تغییرات تازه‌ای را در بازار میلگرد ایجاد کرد؛ تغییراتی که به طور مستقیم بر تولید داخلی اثر گذاشت و اهمیت آن به مرور بیشتر نمایان شد.
تاثیر تحریم‌ها بر تولید داخلی میلگرد
کارخانه‌های فولاد برای تولید میلگرد به ترکیبی از مواد اولیه، قطعات صنعتی و تجهیزات پیشرفته نیاز دارند. تحریم‌ها این مسیر را سخت کرده‌اند، چون بسیاری از این اقلام از خارج کشور تامین می‌شوند و دسترسی به آن‌ها محدود شده است. وقتی تهیه مواد اولیه دشوار شود، خط تولید با تاخیر مواجه می‌شود و ظرفیت کارخانه‌ها به طور کامل به کار گرفته نمی‌شود. این وضعیت باعث می‌شود هزینه تولید بالا برود و فشار آن به طور مستقیم در قیمت میلگرد دیده شود.
علاوه بر مشکل تامین، هزینه انرژی و حمل و نقل نیز تحت تاثیر تحریم‌ها افزایش یافته است. کارخانه‌ها برای جابه‌جایی مواد اولیه و رساندن محصول به بازار با هزینه‌های بیشتری روبه‌رو هستند و همین مسئله تولید را سنگین‌تر کرده است.
در نتیجه بخشی از واحدها توان ادامه فعالیت با ظرفیت قبلی را ندارند و عرضه کاهش می‌یابد. این کاهش عرضه فضایی ایجاد می‌کند که قیمت‌ها مسیر تازه‌ای پیدا کنند و بازار داخلی رفتار متفاوتی نسبت به گذشته نشان دهد.
تغییرات بازار داخلی؛ نوسان قیمت میلگرد
کاهش عرضه میلگرد در بازار داخلی، خیلی زود خودش را در قالب افزایش قیمت نشان می‌دهد. وقتی کارخانه‌ها با ظرفیت پایین‌تر تولید می‌کنند، نیاز واقعی بازار پاسخ داده نمی‌شود و همین کمبود، هزینه تمام‌شده پروژه‌های عمرانی را بالا می‌برد. این موضوع فقط به میلگرد محدود نیست؛ چرا که رشد قیمت آن، روی سایر محصولات فولادی از جمله قیمت خاموت نیز اثر مستقیمی می‌گذارد.
در چنین فضایی، بسیاری از خریداران (به‌ویژه پیمانکارانی که پروژه‌های فعال دارند) ترجیح می‌دهند خرید خود را زودتر انجام دهند تا از جهش‌های بعدی در امان بمانند. اما همین شتاب در خرید، به فشار بیشتر بر بازار و افزایش دوباره قیمت‌ها دامن می‌زند. در نقطه مقابل، گروهی دیگر از مصرف‌کنندگان با امید به بازگشت ثبات، خریدهای عمده را به تعویق می‌اندازند. تضاد این دو رویکرد، شرایطی متزلزل می‌سازد؛ گاهی بازار با جهش‌های کوتاه مدت روبه‌رو می‌شود و گاهی در رکودی طولانی فرو می‌رود.
از سوی دیگر، ماجرا فقط به داخل کشور ختم نمی‌شود. عوامل خارجی مانند تحولات جهانی و تغییرات بازارهای صادراتی نیز وارد میدان می‌شوند و مسیر قیمت و دسترسی به میلگرد را پیچیده‌تر از همیشه می‌سازند.
قطع ارتباطات خارجی و محدودیت صادرات و واردات
تحریم‌های جدید دیوارهای ارتباطی ایران با بازارهای جهانی فولاد را بلندتر کرده‌اند. کارخانه‌هایی که پیش‌تر بخشی از تولید خود را به کشورهای دیگر می‌فرستادند، حالا با درهای بسته مواجه شده‌اند. مشتریان خارجی نمی‌توانند به‌طور مستقیم خرید کنند و این یعنی صادرات یا باید از مسیرهای پر هزینه و غیر مطمئن انجام شود یا اصلاً متوقف بماند.
از سوی دیگر، واردات تجهیزاتی که برای نگهداری خطوط تولید یا افزایش ظرفیت لازم است هم دشوار شده است. حتی تامین برخی مواد کمکی ساده به یک روند طولانی و پرهزینه تبدیل شده است. این فشارها در نهایت خود را در هزینه تولید نشان می‌دهند و همان هزینه‌ها مستقیما به قیمت آهن آلات منتقل می‌شوند.
نتیجه چنین شرایطی بالا رفتن بهای محصولات فولادی و سنگین‌تر شدن هزینه پروژه‌هایی است که به آن‌ها وابسته‌اند. در این نقطه، بازار تنها با کمبود و گرانی روبه‌رو نیست، بلکه درگیر شرایطی می‌شود که می‌تواند آینده قیمت‌ها را به مسیرهای متفاوتی بکشاند.
آینده قیمت میلگرد؛ چه مسیری محتمل‌تر است؟
آینده قیمت میلگرد به شدت به شرایط اقتصادی و سیاست‌های پیش‌رو وابسته است. اگر فشار تحریم‌ها ادامه پیدا کند و محدودیت‌های واردات و صادرات سنگین‌تر شود، احتمال جهش دوباره قیمت‌ها در کوتاه‌مدت وجود دارد، زیرا هم هزینه تولید بالا می‌رود و هم عرضه کاهش می‌یابد.
در سناریوی دیگر، دولت می‌تواند با سیاست‌های کنترلی و عرضه گسترده در بازار داخلی، نوسان‌ها را تا حدی مهار کند و ثبات نسبی ایجاد نماید. با این حال، چنین ثباتی همواره موقتی خواهد بود و تا زمانی که مشکلات بنیادی پابرجاست، بازار دوباره به سمت تغییر حرکت می‌کند.
در حالتی که تقاضا به دلیل رکود اقتصادی و کاهش توان مالی مصرف‌کنندگان افت شدیدی داشته باشد، حتی با وجود محدودیت عرضه، احتمال رکود طولانی‌مدت و کاهش قیمت نیز مطرح می‌شود. هر یک از این مسیرها بر پروژه‌های عمرانی اثر متفاوتی می‌گذارند و پیمانکاران را ناچار می‌کنند تصمیم‌های مالی خود را با احتیاط بیشتری تنظیم کنند.
بازار میلگرد در شرایط کنونی نه بر پایه الگوی ساده عرضه و تقاضا، بلکه تحت تاثیر مستقیم تحریم‌ها و محدودیت‌های خارجی حرکت می‌کند. هر تغییر در مسیر تامین مواد اولیه، صادرات یا واردات تجهیزات، می‌تواند به سرعت خود را در قیمت‌ها نشان دهد و پروژه‌های عمرانی را با هزینه‌های پیش‌بینی نشده روبه‌رو سازد. آینده این بازار به مجموعه‌ای از عوامل داخلی و بین‌المللی گره خورده است و تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی تنها زمانی موفق خواهد بود که با درک واقع‌بینانه از این متغیرها انجام شود.
اضافه کردن دیدگاه
اضافه کردن دیدگاه