انواع گل شمعدانی [روش تکثیر شمعدانی]
گل شمعدانی یکی از محبوب‌ترین گیاهان زینتی است که با تنوع در رنگ و شکل گل‌ها، طرفداران بسیاری دارد. این گیاه به‌دلیل قابلیت نگهداری آسان و زیبایی بی‌نظیر خود در فضاهای داخلی و خارجی مانند آپارتمان‌ها، بالکن‌ها و باغچه‌ها پرورش می‌یابد. اما شاید کمتر کسی از روش‌های مختلف تکثیر شمعدانی و انواع گوناگون آن آگاه باشد. در این مقاله به بررسی انواع گل شمعدانی و روش‌های مختلف تکثیر این گیاه زیبا می‌پردازیم.
تاریخچه شمعدانی
گل شمعدانی یا پلارگونیوم از جمله گیاهانی است که از آفریقای جنوبی به اروپا وارد شده است. این گل در اوایل قرن هجدهم توسط تاجران هلندی به اروپا راه یافت و به‌سرعت محبوبیت زیادی پیدا کرد. از آنجا که شمعدانی شباهت زیادی به گیاه دیگری به نام ژرانیوم داشت، گیاه‌شناسان در ابتدا این دو را با هم اشتباه گرفتند. اما پس از بررسی‌های دقیق‌تر، تفاوت‌هایی در گلبرگ‌ها و پرچم‌های آن‌ها کشف شد و شمعدانی به عنوان گونه‌ای مجزا شناخته شد.
انواع گل شمعدانی
گل شمعدانی دارای گونه‌ها و واریته‌های متنوعی است که هر کدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. در ادامه به بررسی برخی از رایج‌ترین انواع گل شمعدانی می‌پردازیم:
1. شمعدانی معمولی (Pelargonium Zonale)
این نوع از شمعدانی رایج‌ترین گونه در میان گیاهان زینتی است و بیشتر در باغچه‌ها و گلدان‌های آپارتمانی دیده می‌شود. برگ‌های سبز و گل‌های رنگارنگ از ویژگی‌های بارز این گونه است. شمعدانی معمولی در برابر نور خورشید مقاوم است و نیاز به مراقبت ویژه‌ای ندارد.
2. شمعدانی اژدر (Pelargonium Grandiflorum)
این نوع شمعدانی با گل‌های بزرگ و برگ‌های دندانه‌دار و سبز تیره شناخته می‌شود. گل‌های شمعدانی اژدر در رنگ‌های متنوعی مانند قرمز، بنفش، و سفید وجود دارند و در فضای باز بهتر رشد می‌کنند. این گونه نسبت به هوای سرد حساسیت کمتری دارد و به‌راحتی قابل تکثیر است.
3. شمعدانی رونده (Pelargonium Peltatum)
شمعدانی رونده به‌واسطه ساقه‌های بلند و گل‌های کوچک خود مشهور است. این گیاه بیشتر برای کاشت در سبدهای آویز یا روی دیوارها مناسب است. شمعدانی رونده به حداقل ۴ ساعت نور مستقیم خورشید نیاز دارد و در دمای اتاق به‌خوبی رشد می‌کند.
4. شمعدانی هلندی
شمعدانی هلندی یکی دیگر از گونه‌های معروف این گیاه است که از آفریقای جنوبی منشأ می‌گیرد. این گونه بیشتر به دلیل رنگ‌های متنوع و زیبای گل‌های خود، مانند قرمز، سفید و آبی مشهور است. این گل در فضای داخلی نیاز به نور کافی دارد و اگر نور مناسب به آن نرسد، رنگ برگ‌ها و گل‌هایش کمرنگ می‌شود.
شرایط نگهداری گل شمعدانی
برای نگهداری بهینه گل شمعدانی در خانه یا باغچه، باید شرایط خاصی فراهم شود. شمعدانی به نور مستقیم خورشید نیاز دارد و باید در مکانی قرار گیرد که نور کافی دریافت کند. همچنین این گیاه نسبت به هوای خشک و معتدل بهتر رشد می‌کند و از رطوبت زیاد و هوای گرفته بیزار است. در ادامه به بررسی دقیق‌تر شرایط نگهداری شمعدانی می‌پردازیم.
نور
یکی از عوامل کلیدی برای رشد سالم شمعدانی، نور مستقیم خورشید است. اگر قصد نگهداری شمعدانی در بالکن یا حیاط را دارید، بهتر است آن را در محلی قرار دهید که نور مستقیم به آن بتابد. در آپارتمان‌ها نیز باید گیاه را نزدیک به پنجره‌های نورگیر قرار دهید. قرار دادن گلدان در سایه باعث می‌شود رشد گیاه متوقف شده و برگ‌های آن شل و افتاده شوند.
آبیاری
شمعدانی‌ها از آبیاری بیش‌ازحد خوششان نمی‌آید. بهتر است اجازه دهید خاک گلدان خشک شود و سپس آن را آبیاری کنید. آبیاری زیاد باعث پوسیدگی ریشه‌ها و بیماری‌های قارچی می‌شود. در فصل زمستان نیز نیاز به آبیاری به‌مراتب کمتر است.
دما و تهویه
شمعدانی در دمای ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد بهترین عملکرد را دارد و باید در فضایی با تهویه مناسب نگهداری شود. دمای بالای ۴۰ درجه برای این گیاه مضر است و در دمای زیر صفر نیز یخ‌زدگی رخ می‌دهد. به همین دلیل، در زمستان بهتر است آن را به داخل خانه منتقل کرده و ساعاتی از روز پنجره را برای تهویه باز بگذارید.
رطوبت
شمعدانی به هوای خشک و معتدل علاقه دارد و رطوبت زیاد برای آن مناسب نیست. مخصوصاً در فصل گل‌دهی، اگر رطوبت محیط زیاد باشد، غنچه‌های گل شمعدانی دچار مشکل می‌شوند و احتمال کپک‌زدگی افزایش می‌یابد.
روش‌های تکثیر گل شمعدانی
تکثیر گل شمعدانی می‌تواند به دو روش اصلی انجام شود: کاشت بذر و قلمه زدن. هر کدام از این روش‌ها دارای مراحل و نکات خاصی هستند که در ادامه به‌صورت مفصل به آن‌ها خواهیم پرداخت.
۱. تکثیر گل شمعدانی با قلمه زدن
قلمه زدن یکی از ساده‌ترین و موثرترین روش‌ها برای تکثیر گل شمعدانی است. این روش نه‌تنها سریع است، بلکه معمولا نتایج بهتری از نظر کیفیت گل‌ها به‌دست می‌دهد. مراحل قلمه زدن به شرح زیر است:
گام اول: انتخاب قلمه مناسب
برای تکثیر شمعدانی با قلمه زدن، ابتدا باید ساقه‌های اصلی و سالم گیاه را انتخاب کنید. قلمه‌ها باید حدود ۸ تا ۱۲ سانتی‌متر طول داشته باشند و بهتر است دارای ۲ یا ۳ گره باشند. استفاده از قیچی باغبانی یا چاقوی تیز برای بریدن قلمه‌ها توصیه می‌شود تا از آسیب به گیاه جلوگیری شود.
گام دوم: حذف برگ‌های اضافی
پس از جدا کردن قلمه‌ها، باید تمامی برگ‌های اضافی آن‌ها را جدا کنید. تنها برگ‌های انتهایی قلمه‌ها را نگه دارید. همچنین، اگر برگی در حال خراب شدن است یا ظاهری ناسالم دارد، بهتر است آن را نیز حذف کنید.
گام سوم: استفاده از هورمون ریشه‌زایی
برای تسریع در ریشه‌زایی و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های قارچی، می‌توانید انتهای قلمه‌ها را درون هورمون ریشه‌زایی قرار دهید. این هورمون به‌طور چشمگیری باعث افزایش سرعت ریشه‌زنی و بهبود کیفیت تکثیر می‌شود.
گام چهارم: کاشت قلمه‌ها
قلمه‌ها را می‌توان در مخلوطی از کوکوپیت و پرلیت یا خاک آماده برای قلمه‌زنی کاشت. پس از کاشت، قلمه‌ها باید به مدت یک هفته در محیطی نیمه‌تاریک نگهداری شوند تا تمرکز گیاه بر ریشه‌زایی باشد. بعد از این مدت، قلمه‌ها را به محلی با نور طبیعی ولی غیرمستقیم منتقل کنید.
گام پنجم: حفظ رطوبت قلمه‌ها
برای حفظ رطوبت قلمه‌ها، می‌توانید از کیسه‌های پلاستیکی برای پوشاندن گلدان استفاده کنید. در طول مدت تکثیر نباید قلمه‌ها در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرند. همچنین، باید توجه داشته باشید که خاک کاشته‌شده همواره مرطوب باشد، اما از غرقابی شدن خاک خودداری کنید.
گام ششم: تهویه مناسب
اگر از کیسه‌های پلاستیکی برای حفظ رطوبت استفاده می‌کنید، ایجاد سوراخ‌های کوچک روی کیسه‌ها برای تهویه بسیار مهم است. این کار مانع از کپک‌زدن قلمه‌ها می‌شود. همچنین، می‌توانید روزانه کیسه‌ها را بردارید تا گیاه هوا بخورد.
گام هفتم: زمان ریشه‌دهی
ریشه‌دهی قلمه‌ها در شرایط مناسب بین ۳ تا ۴ هفته طول می‌کشد، اما در شرایط دشوار ممکن است این فرآیند ۶ تا ۸ هفته زمان ببرد. پس از آن، قلمه‌ها را به گلدان‌های اصلی منتقل کرده و آن‌ها را سرزنی کنید تا شاخه‌های جانبی بیشتر رشد کنند.
۲. تکثیر گل شمعدانی با کاشت بذر
تکثیر گل شمعدانی از طریق کاشت بذر نیز امکان‌پذیر است، هرچند که این روش معمولا زمان بیشتری نسبت به قلمه‌زنی نیاز دارد. مراحل تکثیر با بذر به شرح زیر است:
گام اول: آماده‌سازی خاک
ابتدا باید خاکی مناسب برای کاشت بذر آماده کنید. بهترین ترکیب برای این کار استفاده از پیت ماس یا کوکوپیت است. در سطح خاک سوراخ‌هایی با عمق نیم سانتی‌متر ایجاد کنید و بذرها را درون این سوراخ‌ها قرار دهید.
گام دوم: مرطوب کردن خاک
پس از کاشت بذرها، با استفاده از اسپری آب، سطح خاک را مرطوب کنید. سپس روی آن‌ها را با یک نایلون بپوشانید تا رطوبت حفظ شود. گلدان را در محلی با دمای حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد قرار دهید.
گام سوم: هوادهی به بذرها
برای جلوگیری از کپک‌زدن، هرچند وقت یک‌بار نایلون را از روی گلدان بردارید تا هوادهی انجام شود. همچنین باید مراقب باشید که خاک خشک نشود و در صورت لزوم با اسپری مرطوب شود.
گام چهارم: جوانه‌زنی
بذرها بین ۳ تا ۷ روز جوانه می‌زنند. زمانی که جوانه‌ها دارای برگ شدند، می‌توانید نایلون را سوراخ کنید و گیاه را به مکانی با نور غیرمستقیم و تهویه خوب منتقل کنید.
مزایا و معایب روش‌های تکثیر
قلمه‌زنی
– مزایا: سریع‌تر از کاشت بذر، شانس بالای موفقیت، تولید گیاهان مشابه با گیاه اصلی.
– معایب: احتمال بیماری قارچی در صورت عدم استفاده از هورمون ریشه‌زایی، نیاز به مراقبت‌های دقیق‌تر.
کاشت بذر
– مزایا:امکان تنوع بیشتر در رنگ و شکل گل‌ها، رشد طبیعی گیاه.
– معایب: زمان‌بر بودن فرآیند، احتمال کمتر موفقیت نسبت به قلمه‌زنی.
نکات مهم در تکثیر گل شمعدانی
– برای موفقیت در تکثیر، انتخاب زمان مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. بهار بهترین فصل برای قلمه‌زنی و کاشت بذر است، چرا که شرایط محیطی برای رشد گیاهان در این فصل بهینه است.
– هنگام کاشت قلمه‌ها یا بذرها، حتماً از خاک‌های مخصوص گیاهان استفاده کنید تا رطوبت و مواد مغذی کافی برای گیاه فراهم شود.
– در طول فرآیند تکثیر، از آبیاری بیش‌ازحد خودداری کنید. خاک باید مرطوب باشد، نه غرقاب.
– تهویه مناسب و نور غیرمستقیم برای جوانه‌زنی و رشد بهتر قلمه‌ها و بذرها حیاتی است.
هرس کردن گل شمعدانی
هرس کردن گل شمعدانی یکی از مهم‌ترین نکاتی است که باید پس از تکثیر یا در دوره‌های رشد گیاه مدنظر قرار گیرد. این کار باعث می‌شود تا گیاه جوانه‌های بیشتری بزند و رشد بهتری داشته باشد.
بهترین زمان هرس کردن
بهترین زمان برای هرس کردن شمعدانی، اواخر زمستان یا اواسط تابستان است. در این زمان‌ها، گیاه آمادگی بهتری برای بازسازی دارد و می‌تواند جوانه‌های جدیدی تولید کند.
نحوه هرس
هنگام هرس کردن، ساقه‌های پیر و بیمار را قطع کنید و از بریدن گل‌های خشک شده نیز اطمینان حاصل کنید. این کار به گیاه اجازه می‌دهد تا انرژی خود را بر رشد شاخه‌های جدید متمرکز کند.
در ادامه این مقاله، به بررسی برخی از مشکلات رایج در نگهداری و تکثیر گل شمعدانی خواهیم پرداخت و نکات مهمی برای پیشگیری و درمان آن‌ها ارائه می‌دهیم.
اضافه کردن دیدگاه
اضافه کردن دیدگاه