سنگ کلیه و آشنایی با مواد غذایی مفید و غیرمفید برای آن

یکی از وظایف کلیه‌ها خارج کردن اوره و مواد معدنی اضافی از خون است. بدن انسان معمولاً این مواد را از طریق ادرار دفع می‌کند. در برخی موارد تجمع بیش از حد املاح در کلیه‌ها می‌تواند منجر به تشکیل سنگ‌هایی به‌شکل کریستال شود.

سنگ کلیه جسم سختی است که از کانی‌های موجود در ادرار تشکیل می‌شود. سنگ کوچک ممکن است بدون ایجاد علایم عبور کند. اما اگر یک سنگ بیش از ۵ میلی‌متر رشد کند، می‌تواند منجر به انسداد مجرای ادراری شود که درد در قسمت پشت بدن و شکم ایجاد می‌کند.

سنگ کلیه می‌تواند در هر دو کلیه تشکیل شود. معمولاً سنگ‌های کوچک‌تر کلیه بدون مشکلات خاصی دفع می‌شوند، اما سنگ‌های بزرگ‌تر در مجاری ادراری لانه می‌کنند و منجر به درد می‌شوند. اگر این سنگ‌ها دفع نشوند، می‌توانند عوارضی مانند عفونت یا آسیب‌های کلیوی را به‌ دنبال داشته باشند.

اکثر سنگ‌ها به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی شکل می‌گیرند. عوامل خطر شامل کلسیم بالای ادرار، چاقی و کم‌تحرکی، غذاهای خاص، برخی داروها، مکمل‌های کلسیم، بیماری نقرس و نوشیدن مایعات ناکافی است.

علایم و نشانه‌های سنگ کلیه

نشانه‌ی بارز سنگی که باعث انسداد مجرای ادرار شده باشد، درد مبهم و ناگهانی است که از پشت و پهلو به کشاله‌ی ران و حتی بیضه‌ها کشیده می‌شود. این درد، به نام کولیک کلیوی، به عنوان یکی از شدیدترین انواع درد شناخته شده‌است و با درد زایمان مقایسه می‌شود. کولیک کلیوی ناشی از سنگ کلیه اغلب با فوریت در ادرار، بی قراری، تعریق، حالت تهوع و استفراغ همراه است. درد به‌طور معمول، هر 20 تا 60 دقیقه تکرار می‌شود و ناشی از انقباضات پریستالتیک مجرای ادراری است که تلاش می‌کنند سنگ را خارج کنند.

مواد غذایی مفید برای درمان یا پیشگیری از سنگ کلیه

بهترین کار برای سرعت بخشیدن به روند دفع سنگ کلیه نوشیدن آب زیاد است. مایعات زیاد ادرار را افزایش می‌دهند و به حرکت سنگ در مسیر خروجی کمک می‌کنند.

مرکبات هم، به‌علت دارا بودن سیترات،‌ می‌توانند از شکل‌گیری سنگ‌های کلیه جلوگیری کنند و یک راه‌کار ساده، مؤثر و در عین حال ارزان‌قیمت برای درمان سنگ کلیه و کاهش درد ناشی از آن، مصرف آب مرکبات به‌ویژه‌ آب‌لیمو است. برگ توت‌فرنگی، خربزه، طالبی، روغن بادام، لوبیا، چای ریحان، و انار از جمله دیگر مواد غذایی مفید برای دفع سنگ کلیه هستند.

در این بین، گیاهان مدر (ادرارآور) فقط برای درمان سنگ‌های کوچک کاربرد دارند و در صورت استفاده در مورد سنگ‌های بزرگ، باعث جابه‌جایی سنگ می‌شوند و مشکلات بیشتری را به وجود می‌آورند. استفاده از برگ مو می‌تواند به درمان سنگ‌های کوچک کمک کند و باعث خارج شدن سنگ از طریق مثانه شود. نوشیدن ماءالشعیر یکی دیگر از راه‌هایی است که می‌تواند به دفع سنگ‌های کوچک کمک کند. ماءالشعیر از جوانه‌ی جو تهیه می‌شود. به جوانه‌ی جو مالت می‌گویند که به دلیل عملکرد آنزیم‌های مختلف موجود در جو، مواد مغذی بسیاری در آن تشکیل می‌یابند و یا افزایش پیدا می‌کنند. برای تولید ماءالشعیر، ابتدا مالت را می‌جوشانند و بعد به آن رازک و مواد خوراکی دیگر اضافه می کنند. یکی از بهترین برندهای ماءالشعیر در ایران دلستر است. بهترین نوع ماءالشعیر و دلستر برای دفع یا پیشگیری از سنگ کلیه، ماءالشعیر بدون طعم‌دهنده، یا مالت است.

مواد غذایی مضر برای سنگ کلیه

یکی از شایع‌ترین دلایل ایجاد سنگ كلیه بالا بودن اگزالات در ادرار است. اگزالات بیشتر در چای، شكلات كاكائویی، قهوه، کره‌ی بادام‌زمینی، اسفناج، ریواس و سبزیجات برگ‌سبز وجود دارد، همچنین در اینجا می‌توانید با اگزالات و مواد غذایی بیشتری که از آن برخوردار هستند آشنا شوید.

مصرف لبنیات به ویژه شیر هم می‌تواند باعث ایجاد رسوب کلسیم در کلیه شود. به همین دلیل، باید این گروه از مواد غذایی را همراه با مصلح (ماده‌ی غذایی که باعث بهبود کیفیت یک ماده غذایی دیگر می شود) آن استفاده کرد. نوشیدن شیر به همراه دارچین می‌تواند برای این منظور مفید باشد. همچنین اضافه کردن عسل به شیر می‌تواند به هضم بهتر آن کمک کند و مانع از رسوب کلسیم در کلیه و سنگ کلیه شود.
همچنین مواد غذایی‌ای مانند ماکارونی بدون سبوس و نان‌هایی که از آرد سفید درست می‌شوند و فاقد سبوس هستند، می‌تواند باعث به وجود آمدن سنگ کلیه شود. این مواد باعث رشد و زیاد شدن میکروب‌های بد داخل روده می‌شوند و سموم این میکروب‌ها تولید سنگ صفرا و کلیه می‌کند.
استفاده نکردن از خوراکی‌های خوش‌طعمی مثل انواع شکلات های خارجی یا قهوه سخت به‌نظر می‌رسد. پس برای وسوسه نشدن باید برای مدتی به‌طور کلی خرید شکلات یا خوراکی‌های مضر دیگر را ترک کنید یا حداقل از شکلات‌های تلخ با درصد بالا به مقدار کم استفاده کنید.
همچنین افراد می‌توانند با کاهش مصرف مواد پروتئینی، کلسیم و نمک و در عین حال استفاده از مواد غذایی مفیدی که پیش‌تر نام برده شد، از تشکیل سنگ‌های جدید و بزرگ‌تر شدن سنگ‌های موجود جلوگیری کنند.