آشنايي با روشهاي پيشگيري و درمان اضطراب امتحان در كودكان

اغلب دانش آموزان در ایام امتحانات چنان دچار اضطراب، تشویش، نگرانی و هیجانات ناخوشایند می شوند که برخی از آنان مبتلا به آشفتگی معده، سرگیجه، بی اشتهائی، بی خوابی، حالت تهوع، تپش قلب، ضعف و تنگی نفس می گردند.

همچنین، در مواردی که امتحان به صورت شفاهی از دانش آموز گرفته می شود، ممکن است علائمی از لکنت زبان های عصبی، خشکی دهان و عرق کردن بیش از اندازه را نیز به همراه داشته باشد.

امتحان دادن بعضی از کودکان را می ترساند و آن ها را مضطرب و نگران می سازد. این کودکان آنقدر مضطرب و هیجان زده می شوند که حتی ممکن است هر چه را که خوانده اند در هنگام امتحان فراموش کنند.

آنچه اهمیت دارد این است که از همان اوایل دوران تحصیل این مشکل را در کودکتان شناسایی کنید و در مورد آن اقدام کنید زیرا این حالت می تواند در کودک ماندگار شود و حتی در دوران تحصیلات دانشگاهی هم گریبان گیر او شود. روش هایی وجود دارند که می توانید با به کارگیری آن ها به کودک کمک کنید تا با احساساتشان کنار بیایید و اضطراب و هیجان امتحان را از بین ببرد.

اضطراب امتحان معمولاً بین سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی، یعنی زمانی که دانش آموزان در مقطع ابتدائی درس می خوانند، آغاز می شود و چنانچه درصدد مقابله و رویاروئی با آن برنیایند، با بالا رفتن مقطع تحصیلی آنان، افزایش می یابد.

در ۲۵% از دانش آموزان اضطراب امتحان آسیب زا بوده و با افزایش سن میزان آن افزایش می یابد. همچنین به دلیل مسایل فرهنگی و نقش های جنسیتی دختران مضطرب تر از پسران هستند، ‌زیرا اضطراب توسط دختران و زنان پذیرفته شده است.

علل و انواع اضطراب امتحان

به طور کلی، اضطراب امتحان حاصل استرس های محیطی، فشارهای روانی منفی و ضعف خودپنداری دانش آموز درباره استعداد و توانائی یادگیری او است که موجب عدم تمرکز، آشفتگی ذهنی، ارزیابی غلط، واکنش های ناخوشایند جسمانی و افت تحصیلی او می شود.

اما دسته بندی هایی که متخصصان ارائه می دهند به شرح زیر است:

1- علل شخصیتی

افرادی که عزت نفس پایینی دارند، احساس خودکارآمدی پایین‌تری دارند، شکست‌ها و ناکامی‌های متعددی را تجربه کرده‌اند، یا اضطراب منتشر دارند بیشتر مستعد اضطراب امتحان هستند.

2-علل خانوادگی

الگوی خشک و غیرقابل انعطاف و پرورش کودک، انتظارات بیش از حد والدین و تفکر کمال‌طلبانه آنها، تنبیه وسرزنش، عدم ارائه تشویق و تقویت مناسب، وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی پایین، جزء عوامل خانوداگی محسوب می‌شوند. گاه والدین پیام‌هایی را به سوی فرزند خود می‌فرستند که او را دچار اضطراب می‌کند (همین امسال را فرصت داری. تو باید مرا سرافراز کنی، مایه سرشکستگی من در فامیل نشوی، ببینم چه می‌کنی؟ اگر قبول نشی همه تلاش‌ مرا بی‌نتیجه گذاشتی، ای خدا کاش زودتر این امتحان کنکور تمام می‌شد دلم مثل سیر و سرکه می‌جوشد، همه آینده تو در گرو همین امتحان است و…!!!)

3- علل آموزشگاهی

از علل آموزشگاهی می‌شود به این موارد اشاره کرد: انتظارات بیش از حد و نابجای معلم، درس و امتحان دشوار، ماهیت امتحان (مانند بعد رقابتی و مسابقه‌ای بالا در امتحان کنکور)، ناآشنا بودن مراقبان امتحان، محدودیت‌های زمانی، محیط نامناسب امتحان، وجود عوامل مزاحم مثل سروصدا، نور نامناسب، گرمای محیط و …

با اضطراب امتحان چکارکنیم؟

برای مقابله با اضطراب امتحان قبل از امتحان می توان روش های زیر را به کار برد.

• به فرزند خود کمک کنید تا برنامه ی درسی خوبی تنظیم کند.

وقتی امتحانی در پیش است کودک را تشویق کنید یک برنامه ی درسی مدون برای خود بنویسید که بتواند زودتر از موعد خود را آماده امتحان کند.مطلب درسی را به بخش های کوچک تر تقسیم کند و هر روز بخشی را طبق برنامه برای مطالعه در نظر بگیرید.

• تنظیم برنامه خواب و استراحت

برخی با این تصور که هنگام امتحانات برای مطالعه بیشتر اصلا نباید خوابید و یا خیلی کم خوابید ، خود باعث خستگی ذهنی و در نتیجه فراموشی بیشتر در مطالب خوانده شده می‌گردند. کاهش زمان خواب در حد متعادل مطلوب است، اما افراط در آن هرگز مفید نخواهد بود.

• به کودک کمک کنید تا مهارت های مطالعه را بیاموزد.

پس از این که فرزندتان مطالب مربوط را به امتحان را مطالعه کرد به او نشان دهید چگونه می تواند خودش را به وسیله ی امتحان کردن در مورد مطلب بیازماید. به او آموزش دهید که چگونه نکات مهم را علامت گذاری کند یادداشت بردارد و یا از روش های خاص مطالعه استفاده کند.

• با آمادگی کامل و به موقع در سر جلسه‌ی امتحان حاضر شوید.

وسایل مورد نیاز مثل مداد، خودکار، ماشین حساب، لغت نامه و ساعت را به همراه داشته باشید. با این کار همه چیز در دسترس شما خواهد بود و نیازی به قرض گرفتن وسایل دیگران پیدا نخواهید کرد.

• یک فهرست تهیه کنید.

از کودک بخواهید فهرستی از تمام افکار منفث که قبل از امتحان به ذهنش می آید ، برای شما تهیه کند. برای نمونه :« خوب درس نخوانده ام. » ، « هول خواهم شد. » ، « حواسم را جمع نخواهم کرد. » « ذهنم مرا یاری نخواهد کرد. » سپس از او بخواهید فهرستی از متضادهای این عبارت ها را بنویسد : « من به اندازه ی کافی درس خوانده ام پس موفق خواهم شد. » ، «حواسم را جمع خواهم کرد و ذهنم هم مرا یاری خواهد کرد ».

• عجله کردن را کاهش بدهیم.

مواقعی که بچه‌ها دچار اضطراب می‌شوند عجله می‌کنند و بی‌قرار می‌شوند. صفحه اول را می‌خوانند، می‌روند روی یک فصل دیگر، یک کتاب را کنار می‌گذارند، سراغ کتاب دیگر می‌روند، همزمان چیزی می‌خورند و درخواست تنقلات می‌کنند. این مسئله نگرانی را بیشتر می‌کند. در این مواقع والدین باید مداخله کرده و نظمی به دروس کودک خود بدهند. مثلآ پیشنهاد دهند اول دروس سبک‌تر و راحت‌تر را شروع کند، فصل‌های کوچک‌تری که آسان‌تر است و کودک تسلط بیشتری به آنها دارد. این مسئله یک بازخورد مثبت به کودک می‌دهد و اضطراب او را کاهش می‌دهد.

گردآوري: گروه هفت گنج