پراکسید هیدروژن چیست ؟ و چه خواصی دارد!

هیدروژن پراکسید یا آب اکسیژنه با فرمول $$H_2{O}_2$$، مایعی به رنگ آبی کمرنگ و کمی چگال‌تر از آب است که نوعی اسید ضعیف به شمار می‌آید. این ماده خصوصيات و كاربردهاي متفاوتی دارد از جلمه استفاده در صنايع كاغذسازي، بهداشتي، دارويي، نظامي، هوا فضا، رنگ و صنايع مختلف ديگر . آب اکسیژنه ، اکسنده‌ای قوی محسوب می‌شود و به همین دلیل از آن به عنوان ماده سفید‌کننده بهره می‌گیرند و علاوه بر کاربردهای ذکر شده، به عنوان ماده ضدعفونی کننده نیز کاربرد دارد . این ماده شیمیائی در داخل کشور با گریدهای صنعتی و غذایی مختلف با درجه خلوص 30% الی 70% بکار برده می شود و لازم به ذکر است که از محلول‌های غلیظ هیدروژن پراکسید موسوم به High-test peroxide به عنوان سوخت موشک نیز استفاده می‌کنند.

این ماده را می توانید در فرم های مختلفی پیدا کنید. در حالی که غلظت های بالا این ماده بسیار ناپایدار و فرار است، اما غلظت های پایین آن برای سلامت مفید است و مصرف خانگی دارد. غلظت ۳ درصد پراکسید هیدروژن مصرف خانگی دارد. در واقع، محلول هیدروژن پراکسید۳ ٪ چیزی است که شما معمولا در داروخانه ها آن را پیدا خواهید کرد.

انواع گرید معمول هیدروژن پراکسید

• گرید دارویی (Pharmaceutical Grade)  هیدروژن پراکسید ۳ درصد این گرید را می توان از داروخانه به جهت تمیز کردن زخم ها و ضد عفونی کردن لوازم خانه تهیه کرد. این درجه از ماده به طور کلی حاوی تثبیت کننده است.

• گرید آرایشگر (Beautician Grade) غلظت معمولا ۳ تا ۱۲ درصد این گرید به عنوان سفید کننده و تقوییت کننده مو به کار برده می شود.

• گرید معرف (Reagent Grade)  غلظت معمولا ۳۰ درصد این گرید در آزمایش های علمی، تحقیقاتی، و پژوهشی است و از آن جایی که حاوی لرزشگیر است، در واکنش های مختلف شیمیایی استفاده می شود.

کاربردهای هیدروژن پراکسید

1. تصفیه فاضلاب‌ها

از جمله کاربردهای هیدروژن پراکسید، بکارگیری آن در تصفیه فاضلاب‌ها بمنظور حذف ناخالصی‌های آلی است. این کار از طریق آزاد کردن رادیکال آزاد هیدروکسیل انجام و موجب تخریب ترکیبات آلی همچون آروماتیک‌ها و ترکیبات هالوژنه می‌شود. علاوه بر این،‌ آب اکسیژنه قابلیت اکسید کردن ترکیبات شامل گوگرد را نیز دارد و از این طریق، بوی بد فاضلاب‌ها را کاهش می‌دهد.

2. تمیز کردن ماشین ظرفشویی

برای تمیز کردن ماشین ظرفشویی از هیدروژن پراکسید استفاده کنید. می توانید پراکسید هیدروژن را درون یک بطری اب پاش ریخته و مستقیماً درون دستگاه بپاشید، بگذارید کمی بماند تا بر روی چربی ها و مواد درون ماشین تاثیر بگذارد و سپس ان را با بشویید .

3. تمیز کردن کاشی و سرامیک

هیدروژن پراکسید تقریباً هر چیزی را سفید می کند شما میتوانید برای سفید کردن کاشی های خانه و سرامیک  نیز از هیدروژن پرواکسید استفاده کنید کافیست کمی ان را با اب رقیق کنید و مستقیماً روی کاشی و سرامیک بریزید و یا آن را با جوش شیرین ترکیب کنید تا تاثیر بیشتری داشته باشد .

4. سفید کردن دندان ها

از هیدروژن پراکسید بیشتر به عنوان عنصر اصلی در مواد بلیچینگ برای سفید کردن دندان‌ها استفاده می‌شود. شما می‌توانید این ماده را از داروخانه‌ها و یا فروشگاه‌های لوازم بهداشتی خریداری کنید. شما به هیدوژن پراکسید با غلظت 3% به عنوان ماده سفیدکننده دندان و حفظ بهداشت دهان و دندان نیاز دارید. به علاوه می‌توانید هیدروژن پراکسید را برای کاهش و یا از بین بردن باکتری‌های داخل دهان غرغره کنید. انجام درمان سفید کردن دندان به وسیله هیدروژن پراکسید بسیار آسان می‌باشد و می‌توانید خودتان آن را انجام دهید. شما مجاز هستید دو بار در هفته این کار را انجام دهید . اگر دچار التهابات دندانی و یا مریضی خاصی هستید قبل از این کار با پزشک مشورت کنید .

5. تهیه ی دهانشویه

یک دهانشویه درست کنید. هیدروژن پراکسید به ویژه برای بهداشت دندان بسیار عالی است ، از همین رو می توانید آن را به عنوان دهانشویه استفاده کنید ، ابتدا حتما رقیق کنید (نیمی از آب ، نیمی از پراکسید هیدروژن) ، سپس به مدت یک دقیقه در دهان خود تکان دهید و بیرون بریزید . هرگز نباید ان را قورت دهید و یا بیشتر از حد مجاز این کار را انجام دهید چون باعث تحریک لثه ی خود میشوید! همچنین می توانید از آن برای ضد عفونی و تمیز کردن مسواک و سایر وسایل دندانپزشکی استفاده کنید.

6. سفید کردن ناخن

اگر ناخن های شما زرد است و می خواهید آنها را سفید کنید، هیدروژن پراکسید آن چیزی است که نیاز دارید. خواص سفید کننده این ماده به حذف لکه های زرد از روی ناخن ها کمک می کند. به این ترتیب که :

1. ۳ تا ۴ قاشق غذاخوری هیدروژن پراکسید را به ½ فنجان آب اضافه کنید.
2. ناخن های خود را ۲ الی ۳ دقیقه در این محلول خیس کنید.
3. سپس، آن ها را به آرامی با استفاده از مسواک نرم برس بکشید و در نهایت آنها را با آب کاملا شستشو دهید.
4. این کار را چند بار در هفته انجام دهید.
5. برای لکه های زیاد می توانید این ماده را مستقیما روی ناخن بمالید.
6. پس از استفاده از این ماده کمی روغن زیتون یا روغن نارگیل روی ناخن بمالید.

7. درمان عفونت سینوسی

هیدروژن پراکسید که به عنوان یک درمان برای عفونت سینوسی استفاده می‌شود، می‌تواند عفونت اصلی را از بین ببرد. این ماده حفره‌های بینی را پاکسازی می‌کند و میکروب‌های موجود را می‌کشد تا مانع پیشرفت بیش‌تر بیماری شود. می توانید از هیدروژن پراکسید 3 درصد برای انجام این کار استفاده کنید .

8. از بین بوی بد پاها

بوی بد پا امری رایج بوده و معمولا در نتیجه تکثیر و انتشار باکتری ها در محیط مرطوب بروز می کند. اگر با چنین مشکلی دست به گریبان هستید، از آب اکسیژنه استفاده کنید که مانع از تکثیر میکروارگانیسم ها می شود. یک لیتر آب را بجوشانید و بگذارید دمای آن متناسب با دمای محیط شده و برای بدن قابل تحمل شود. سپس نصف لیوان آب اکسیژنه داخل آن بریزید و پاهایتان را به مدت 15 الی 20 دقیقه در آن قرار دهید. در نهایت نیز پاها را با دقت با حوله خشک کنید و اگر نیاز بود این کار را در طول روز چند مرتبه تکرار کنید.

9. ضدعفونی‌ کردن زخم

یکی از رایج‌ترین کاربردهای هیدروژن پراکسید ضدعفونی‌ کردن زخم است. هنگامی که این ماده روی زخم اعمال می‌شود، با ماده‌ی ارگانیک در ضایعه‌ی موجود واکنش می‌دهد و برای کشتن هر گونه میکروب و جلوگیری از عفونت اکسیده می‌شود.

10. حذف مواد الی اب استخر

آب اکسیژنه برای حذف مواد آلی و معدنی که موجب فاسد شدن آب استخر می‌شوند بکار می‌رود. تزریق این عنصر قبل از دستگاه UV باعث ایجاد رادیکالهای OH می‌شود که بیش از چند ثانیه در دسترس نمی‌باشند و در این مدت با خاصیت شدید اکسیدکنندگی خود، مواد باقی‌مانده آلی و معدنی را تجزیه می‌کند. بدین ترتیب نیاز به تعویض آب استخرها کاهش می‌یابد.

11. پاک کردن لکه بر روی لباس

خیلی از ما ممکن است از تیره شدن رنگ زیر بغل لباس‌هایمان به شدت خجالت‌زده و ناراحت باشیم و برای همین ممکن است بعد از مدت کوتاهی قادر به پوشیدن آن لباس‌ها نباشیم، اما کاربرد هیدروژن پراکسید برای از بین بردن این لکه‌ها واقعاً حیرت‌انگیز است. برای از بین بردن این لکه‌های زرد رنگ و قهوه‌ای تنها کافی است که محلولی از یک پیمانه مایع ظرفشویی و دو پیمانه هیدروژن پراکسید تهیه کنید و برای مدت ۱ ساعت قسمتی از لباس را که لک شده داخل این محلول قرار دهید. اگر چنانچه لکه ها کاملا پاک نشدند میتوانید این بار از جوش شیرین کمک بگیرید و بعد از شستن با هیدروژن پراکسید در مرحله اخر ان را یک بار دیگر با جوش شیرین بشویید .

12. درمان اکنه

هیدروژن پراکسید دارای خواص ضد باکتری است، بنابراین می‌تواند به‌عنوان درمانی برای آکنه و سایر مشکلات پوستی مانند جوش به‌کار رود. اگر پوست حساسی دارید، آن را با آب رقیق کنید و مانند یک تونر به پوستتان بزنید.

عوارض هیدروژن پراکسید بر بدن

هیدروژن پر اکسید می تواند در افراد تاثیرات مختلفی بگذارد همچون در :

1. تماس پوستی

(حساسیت زا ،خورنده، نفوذ کننده)، تماس طولانی مدت گاهی باعث سفیدی موقت پوست و احساس سوزش می شود غلظتهای بالاتر می تواند سبب راش پوستی قرمزی و تاول شود .تماس پوستی زیاد با دوز بالا می تواند سوختگی ایجاد کند. تاثیر طولانی مدت، سوختگی در پوست و زخم ایجاد می کند. سوختگی پوست از طریق خارش، یا در مواقعی تاول قابل تشخیص است .

• تماس پوستی:

  در صورت تماس، به سرعت محل را با مقدار زیادی آب برای حداقل 15 دقیقه شستشو دهید و لباس ها و کفش های آلوده را در بیاورید. پوست حساسیت داده را با پماد پوشش دهید. از آب سرد استفاده کنید. لباس ها و کفش ها را قبل از پوشیدن بخوبی بشورید. سریعا تحت معالجه پزشکی قرار بگیرید.

2. تماس چشمی

(حساسیت زا ، خورنده ) سوختگی چشم ها از طریق سرخ شدن، آبریزش و خارش قابل تشخیص است.

• کمک اولیه در صورت تماس چشمی:

  در صورت وجود لنز در چشم آن را بر دارید. در صورت تماس به سرعت چشم ها را با مقدار زیادی آب برای حداقل 15 دقیقه شستشو دهید. آب سرد ممکن است بهتر باشد. سریعا تحت معالجه پزشکی قرار بگیرید.

3. در صورت استنشاق

(محرک شش) این مایع یا اسپری می تواند بافت را تخریب کند بخصوص روی غشای مخاطی چشم ها، دهان و محفظۀ استنشاق. استنشاق اسپری ممکن است باعث ایجاد حساسیت شدید در محیط استنشاق مانند سرفه، خفگی یا تنگی نفش شود .تماس های مکرر ممکن است سبب بروشیت شود که با سرفه ، خلط وکوتاهی تنفس همراه است .

• استنشاق:

  در صورت استنشاق سریعا به هوای تمیز بروید. در صورت عدم توانایی به تنفس، از تنفس مصنوعی دهان به دهان استفاده شود. اگر تنفس دشوار است اکسیژن بدهید. سریعا تحت معالجه پزشکی قرار بگیرید.

• استنشاق جدی:

  قربانی را سریعا به ناحیه امن ببرید. لباس های تنگ مثل یقه، کراوات، کمر بند و یا مچ بند قربانی را شل کنید. اگر تنفس دشوار باشد اکسیژن بدهید. اگر قربانی نفس نمی کشد به او تنفس دهان به دهان بدهند. اخطار: زمانی که کسی می خواهد تنفس دهان به دهان بدهد ممکن است خطراتی او را تهدید کند اگر مواد تنفس شده سمی، عفونی یا خورنده باشد. سریعا تحت معالجه پزشکی قرار بگیرید.
  بلع: هرگز قربانی را مجبور به استفراغ نکنید مگر اینکه پزشک معالج صلاح بداند. هرگز چیزی را در دهان فرد ناهوشیار قرار ندهید. لباس های تنگ مثل یقه، کراوات، کمر بند و یا مچ بند قربانی را شل کنید. در صورت مشاهده علائم حتما به پزشک مراجعه کنید.

4. در صورت خوردن

محلول‌های هیدروژن پراکسید تا غلظت ۹٪ اگر به صورت خوراکی مصرف شوند، به طور کلی غیر سمی هستند. با این حال، حتی یک محلول ۳٪، باعث آسیب جزئی به بافت مخاطی می‌شود و ممکن است باعث استفراغ و اسهال شود. مصرف خوراکی هیدروژن پراکسید صنعتی سبب بروز سمیت سیستمیک می‌شود و با تلفات همراه بوده‌است. تنها درجه‌ی هیدروژن پراکسید که باید برای استفاده خانگی یا شخصی مورد استفاده قرار گیرد، درجه غذایی است. تنها هیدروژن پراکسیدی که باید برای استفاده‌ی خانگی یا شخصی مورد استفاده قرار بگیرند هیدروژن پراکسید یا آب اکسیژنه درجه‌ی غذایی است.

نکات قابل توجه :

• هیدروژن پراکسید غلیظ شده اگر در کنار مواد قابل اشتعال قرار بگیرد، فورا آتش می‏گیرد.
• ترکیبات هیدروژن پراکسید بسیار واکنش پذیر و فرار می‏باشند.
• در هنگام استفاده از این ترکیب باید اقدامات ایمنی را رعایت نمود، اگر شما به طور منظم از این ترکیب استفاده می‏کنید، باید خود را در مقابل عوارض جانبی این ماده ایمن کنید.