سرماخوردگی که با نام‌های نازوفارنژیت ، رینوفارنژیت و زکام حاد نیز شناخته می‌شود، بیماری واگیر مربوط به دستگاه تنفسی فوقانی است که عمدتاً بینی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سرماخوردگی معمولاً با خستگی، احساس سرما، عطسه و سردرد آغاز می‌شود و با علائمی چون سرفه، گلودرد، آبریزش بینی و تب ادامه می‌یابد و معمولاً هفت تا ده روز بعد برطرف می‌شود و برخی علائم ممکن است تا سه هفته طول بکشد. بیش از دویست نوع ویروس عامل سرماخوردگی وجود دارد، با این حال راینو ویروس‌ها (که خود بیش از ۹۹ نوع مختلف شناخته‌شده هستند) متدوال‌ترین عامل این بیماری هستند. ویروس‌های عامل بیماری می‌توانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط زنده بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند. ویروس از طریق عطسه، سرفه و تماس با افراد یا اشیاء آلوده قابل انتقال به بدن است. برخی معتقدند که در معرض سرما قرار گرفتن باعث سرماخوردگی می‌شود و همین باعث شده که این نام را برای بیماری انتخاب کنند که البته این مطلب به اثبات نرسیده و رد شده است.
عفونت دستگاه تنفسی فوقانی بر اساس قسمت‌هایی از بدن که بیشتر دچار عفونت می‌شوند، دسته‌بندی می‌گردند، که سرماخوردگی عمدتاً بینی، سینوسها (سینوزیت)، گلو (فارنژیت) و همچنین یک یا هر دو چشم را با التهاب ملتحمه تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم بیماری معمولاً به واکنش دستگاه ایمنی بدن بیشتر مرتبط هستند تا به بافت‌هایی که ویروس از بین می‌برد. تشخیص بیماری سرماخوردگی از آنفلونزا بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است، در آنفلوانزا علائمی مانند سردرد، درد عضلات و تب شدت بیشتری دارند که البته در سرماخوردگی‌های شدید هم به همان شکل است. با هر بار ابتلا به بیماری، بدن انسان آنتی‌بادی مربوط به ویروس را تولید می‌کند تا در آینده دیگر به آن مبتلا نشود، اما از آنجا که بیش از دویست ویروس مختلف باعث سرماخوردگی می‌شوند، با هر بار ابتلا باید آنتی‌بادی مختص آن ساخته شود و برای همین یک فرد در طول زندگی خود به طور متوسط ۵۰ بار (بزرگسالان دو تا پنج بار در سال و کودکان شش تا ده بار در سال) به سرماخوردگی مبتلا می‌شود.
همچنین به دلیل همان دویست ویروس، ساختن واکسن سرماخوردگی مشکل و غیرممکن است و هیچ دارویی برای این بیماری تاکنون به وجود نیامده است، اگرچه علائم بیماری را با داروهای تب‌بر (مانند استامینوفن) یا ضدآبریزش بینی (مانند آنتی‌هیستامین) می‌توان کاهش داد. در بعضی موارد که احتمال ابتلا به یک بیماری باکتریایی (مانند برونشیت، سینه پهلو، سینوزیت و عفونت گوش میانی) وجود دارد، از آنتی‌بیوتیک برای درمان آن استفاده می‌شود، اما آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تاثیری بر روی ویروس سرماخوردگی ندارند. برخی نیز معتقدند که ویتامین ث یا قرص روی یا عسل می‌تواند باعث بهبودی علائم بیماری شود که به طور کامل به اثبات نرسیده است. به طور کلی پیشگیری از بیماری آسان است، زیرا ویروس عامل بیماری مدت زمان محدودی را زنده می‌مانند و با شست‌وشوی دست‌ها که یکی از راه‌های مهم برای پیشگیری است، می‌تواند آن را از بین برد و برخی شواهد استفاده از ماسک‌های بینی و دهان را نیز موثر می‌دانند.
علائم بیماری:
آنفلوانزا شایعترین سرماخوردگی است که شیوع ویروس آن از اول فصل پاییز آغاز و تا اواخر اردیبهشت ماه ادامه دارد. آنفلوآنزا به صورت بیماری واگیردار گریبانگیر همه گروه های سنی می‌شود. تب و لرز، سردرد، دردهای عضلانی و استخوانی از جمله کمردرد، ضعف، خستگی و کوفتگی، سرفه‌های خشک (بعضا ممکن است با خلط همراه باشد)، گلودرد، خشونت صدا و آبریزش بینی، از علایم شایع بیماری هستند. عفونتهای باکتریایی از جمله برونشیت یا ذات‌الریه از عوارض احتمالی بیماری است. این عفونتها ممکن است خصوصاً در افرادی که بیماری مزمن دارند یا افراد بالای ۶۵ سال، خطرناک باشند.
چرا سرما ميخوريم؟
سرماخوردگی عفونت دستگاه تنفسی فوقانی است که به راحتی منتقل می‌شود. برخلاف باکتری‌ها، ویروس‌ها دارای ساختار سلولی نیستند. ویروس سرماخوردگی دارای جداری (envelope) از جنس پروتئین است و از این روی مقامت بیشتری نسبت به دیگر انواع ویروس‌ها دارد. دانشمندان بر این باورند که ویروس‌ها «زنده» نیستند و باید در اطراف سلول‌ها قرار گیرند تا بتوانند تکثیر شوند. ویروس‌های دیگری نیز ممکن است علت سرماخوردگی باشند که عبارتند از: کروناویروس‌ها (۱۰-۱۵%)، ویروس پاراآنفلوانزا انسانی (۱۰-۱۵%)، ویروس سنسیشال تنفسی انسانی ، آدنوویروس (۵%)، آنتروویروس، و ویروس متاپنومو. از این ویروس بیش از یک نوع وجود دارد و در کل، بیش از دویست ویروس مختلف به سرماخوردگی‌ها مربوط می‌شوند.دانشمندان هنوز قادر به تشخیص علت ۲۰ تا ۳۰ درصد سرماخوردگی‌های بزرگسالان نیستند، اگرچه فرض بر ویروسی بودن عامل آنها است و نوع ویروس اهمیتی برای درمان بیماری ندارد.
کروناویروس‌ها گروهی از ویروس‌ها هستند که عامل سرماخوردگی شناخته می‌شوند. با مشاهده این ویروس‌ها در زیر میکروسکوپ الکترونی می‌توان دید که ظاهری هاله‌ای یا تاج مانند دارند (کورونا به معنی تاج یا هاله است).
راینو ویروس رایج‌ترین عامل سرماخوردگی است و در ۳۰ تا ۸۰ درصد موارد علت بیماری شناخته می‌شود. راینو ویروس، ویروسی از خانواده پیکورناویروس‌ها و شامل ۹۹ نوع مختلف شناخته‌شده و دارای قطری حدود ۲۰ نانومتر است، به طوری که پنج هزار عدد از این ویروس تنها ۱ میلی‌متر جای می‌گیرند. راینو ویروس نوع C در سال ۲۰۰۷ کشف شد و در سرتاسر دنیا قابل مشاهده می‌شود. تاثیر نوع C نسبت به نوع A و B شدیدتر است. راینو ویروس دارای یک ژنوم RNA معمولی با پروتئین و پلی‌نوکلئوتید است که مشابه DNA انسان عمل می‌کند. این پروتئین‌ها عامل اصلی واکنش آنتیبادیهای بدن انسان هستند. راینو ویروس‌ها در دمای ۹۱ درجه فارنهایت (معادل ۳۲٫۷ درجه سلسیوس) بهترین شرایط را برای رشد و نمو دارند و این دمایی است که در نوک بینی انسان مشاهده می‌شود.
ساختار کروناویروس‌ها نیز دارای یک ژنوم RNA معمولی است. افرادی که همزمان دارای بیماری دیگری باشند و کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کروناویروس‌ها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگی که کروناویروس عامل آن باشد بیشتر است.کروناویروس‌ها که پس از راینو ویروس‌ها بزرگترین عامل ابتلا به سرماخوردگی هستند، بیشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگی می‌شوند. اگرچه کروناویروس‌ها بیشتر در جانوران دیده می‌شوند، اما پنج نوع از آنها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تشخیص اینکه علت بیماری کروناویروس باشد یا خیر کمی مشکل است، چرا که برخلاف راینو ویروس‌ها به سختی در آزمایشگاه رشد و نمو می‌کنند.ساختار آدنوویروس‌ها شامل دو DNA معمولی می‌شود و تاکنون بیش از ۴۰ گونه از آن شناخته شده است ولی فقط در چند گونه از آن مشخص است که چگونه باعث به وجود آمدن بیماری می‌شوند. ویروس سنسیشیال تنفسی می‌تواند در نوزادان (به ویژه نوزادان زیر یک سال که زایمان زودهنگام داشته‌اند) و یا افرادی که مبتلا به یک بیماری مزمن ریوی باشند، موجب بیماری سینه پهلو شود.
انتقال:
ویروس سرماخوردگی اغلب به دو شکل منتقل می‌شود، استنشاق یا بلعیدن ذرات موجود در هوا که ویروس را دربردارند و یا تماس با مخاط بینی یا اشیای آلوده. اینکه کدام روش انتقال سرماخوردگی متداول‌تر است، هنوز مشخص نشده‌است، اگر چه روی تماس دست با دست و دست با پوست یا دست بیشتر تاکید می‌شود تا ذرات هوا. این ویروس‌ها می‌توانند تا مدت زمانی طولانی (برای راینو ویروس تا بیش از ۱۸ ساعت) در محیط زنده بمانند و ممکن است از دستان به چشمان و بینی که محل عفونت هستند، منتقل شوند. و افرادی که در مجاورت قرار داشته باشند در معرض خطر بیشتر ابتلا هستند.در مهدکودک‌ها و مدارس به علت مجاورت تعداد زیاد کودکان با مصونیت کم و غالباً با بهداشت ضعیف، انتقال بیشتر متداول است. پس از آن، عفونت به خانه و در حضور سایر افراد خانواده آورده می‌شود. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه که هوای مجدداً به گردش درآمده در طول یک پرواز هوایی روشی برای انتقال باشد وجود ندارد. اگرچه افرادی که در محل نزدیکتری نشسته‌اند در معرض خطر بیشتری هستند. سرماخوردگی‌های ناشی از راینو ویروس بیشترین میزان واگیر را در سه روز اول علائم دارد. پس از این دوره، از میزان واگیردار بودن سرماخوردگی کاسته می‌شود.
با هر بار عطسه، ذرات آن تا سه متر جلوتر پرتاب خواهد شد و این سبب انتقال ویروس می‌شود.
به نظر می‌رسد که ویروس‌های سرماخوردگی از طریق بوسه منتقل نمی‌شوند، بلکه این ویروس‌ها از طریق ذراتی که در فواصل نزدیک از طریق سرفه یا عطسه از دهان بیرون می‌آیند می‌توانند منتقل شوند. همچنین انگشتان آلوده در جاهای عمومی مانند دستگیره در، در صورتی که با چشم یا بینی تماس پیدا کنند، ویروس قادر به انتقال خواهد بود. از آنجا که راه ارتباطی بین چشم‌ها و حفره‌های بینی باز است، تماس با چشم می‌تواند باعث انتقال ویروس به سمت بینی شود. ویروس‌های سرماخوردگی در اصل از طریق راه حلق و بینی به بدن منقل می‌شوند، به همین دلیل دهان را به تنهایی نمی‌توان عامل انتقال ویروس دانست.
تفاوت آنفلوانزا و سرماخوردگی:
سرماخوردگی و آنفلوانزا علایم مشابهی دارند با این تفاوت که سرماخوردگی معمولا خفیفتر است و ممکن است بدون تب و یا با تب پایین باشد اما آنفلوانزا بطورناگهانی شروع می‌شود و با تب بالا همراه است. همچنین مدت زمان بیشتری طول می‌کشد تا آنفلوانزا بهبود یابد اما این مدت در سرماخوردگی کوتاهتر است.
سرماخوردگی در سنین گوناگون:
کودکان به طور متوسط ۷ بار در سال سرما می خورند. یکی از مهم ترین دلایل سرماخوردگی بیشتر کودکان نسبت به سایر سنین، عدم آگاهی و توجه آنها به بهداشت شخصی است. کودکان در محیط مهدکودک یا مدرسه، بیشتر از هر مکان دیگری در معرض ویروس ها هستند. علاوه بر آن، باید توجه داشت که بدن بچه ها، به خوبی در برابر سرماخوردگی ایمن نشده است.
در خانواده هایی که چند فرزند مدرسه ای دارند، ممکن است متوسط دفعات سرماخوردگی تا ۱۲ بار در سال نیز افزایش پیدا کند. همچنین بزرگسالان نیز به طور متوسط بین ۲ تا ۳ بار در سال دچار این بیماری می شوند.
خانم ها، خصوصاً خانم های ۲۰ تا ۳۰ ساله، بیشتر از مردان درگیر این مریضی می شوند، احتمالا به این خاطر که تماس بیشتری با بچه ها دارند.
در سنین بالاتر، آمار ابتلا به سرماخوردگی کمتر است، برای مثال افراد بالاتر از ۶۰ سال، ممکن است فقط سالی یک بار دچار سرماخوردگی شوند.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
در بیشتر موارد، نیازی به دیدن پزشک نیست. شما می‌توانید علائم را با اقدامات درمانی اولیه درمان کنید. ولی اگر مواردی از قبیل، افزایش تب یا سرفه، وجود خون در خلط، گوش درد، تنگی نفس یا درد قفسه سینه، ترشحات غلیظ از بینی، سینوسها یا گوشها، درد سینوس، درد شدید در صورت یا پیشانی، درد یا سفتی گردن، سرماخوردگی که بیش از ۱۰ روز طول کشیده است، تنفس کوتاه، خشونت صدا، سوزش گلو یا سرفه مداوم، خس‌خس سینه به هنگام درمان رخ دهند، برای درمان کامل و درست باید حتما به پزشک مراجعه کنید. زیرا این علائم نشاندهنده عفونت شدید و عارضه‌دار شدن سرماخوردگی می‌باشند.
گردآوري و تنظيم: گروه 7 گنج
www.7ganj.ir
منبع: پژوهشكده
اضافه کردن دیدگاه
اضافه کردن دیدگاه