آشنايي با عوارض کمبود ویتامین های مختلف در بدن

بسیاری اوقات بدون آنکه متوجه باشیم بدنمان دچار کمبود ویتامین می شود. علایمی که کمبود ویتامین بدن را نشان می دهد شامل علایم بیوشیمیایی، بالینی و عملکردی است…

علایم بیوشیمیایی معمولا با آزمایش مشخص می شود. علایم بالینی هم همان علایم ظاهری است که در بیمار کاملا مشهود است مانند خشکی پوست، شکاف گوشه لب ها، مشکل پوستی در دست و پا، ریزش مو، شکل خاص زبان، کمرنگ شدن ملتحمه به دلیل کم خونی، خونریزی لثه ناشی از کمبود ویتامین C و…
علایم عملکردی علایمی است که فرد طی فعالیت های روزانه از خود بروز می دهد. مثلا ممکن است هنگام بالارفتن از پله ها دچار خستگی شود و این ناشی از کمبود ویتامین مرتبط با خونسازی باشد. یک راه دیگر بررسی کمبود ویتامین که معمولا در جمعیت ها ارزش دارد بررسی میزان دریافت موادغذایی آنهاست. مثلا اگر میزان دریافت موادمغذی در غذاهای جمعیت مورد مطالعه کم باشد می توان علایم ناشی از کمبود آن مواد را پیش بینی کرد.

علایم کمبود ویتامین

کمبود ویتامین ها معمولا علایم مختلفی ایجاد می کنند اما مهم ترین این علایم عبارتند از:

• کمبود ویتامین D: پرانتزی شدن پاها، راشیتیسم یا نرمی استخوان
• کمبود ویتامینB۱ یا تیامین: علایم عصبی و خشکی پوست
• کمبود ویتامین B۲ یا ریبوفلاوین: زخم گوشه لب ها، ترک خوردگی لب ها، زخم شدن داخل دهان و زبان و تورم و بزرگی آن
• کمبود ویتامین B۵ یا پانتوتنیک اسید: افسردگی، اختلال شخصیت، مشکلات قلبی، افزایش خطر عفونت ها، خستگی، دردهای شکمی، اختلال خواب، کرختی، تغییرات حسی در بازوها و ساق پاها، بی حالی و گرفتگی عضلات
• کمبود ویتامین B۱۲: کم خونی، زوال عقل، فراموشی، بی حسی و کرختی پا، نداشتن هماهنگی عضلانی، کاهش حافظه و…
• کمبود ویتامین C: تحریک پذیری، بیقراری، ناآرامی، خونریزی از لثه، خستگی و کوفتگی
• کمبود ویتامین A: کراتوز پوستی، شب کوری، خشکی ملتحمه و کاهش اشک
• کمبود همه ویتامین ها:تاخیر در ترمیم زخم ها هم می تواند گاهی به دلیل کمبود ویتامین های مختلف از جمله ویتامین B۵ و ویتامین C باشد.

اندازه گیری ویتامین بدن

بهترین کار برای کنترل میزان ویتامین های بدن انجام آزمایش چکاپ است. بهتر است این کار زیر نظر پزشک انجام شود. اگر نتیجه آزمایش خوب باشد و مشکلی دیده نشود می توان ۲ سال دیگر آزمایش را تکرار کرد ولی اگر مشکلی در آزمایش وجود داشت باید آن را درمان و آزمایش را تکرار کرد.

در کشور ما کمبود ویتامین B۲ یا ریبوفلاوین، ویتامین A، C، D و B۱۲ بیش از بقیه دیده می شود. البته کمبود ویتامین های دیگر به درجات مختلف را هم می توان در مردم کشور ملاحظه کرد که همه مربوط به نوع تغذیه آنهاست. مثلا در حال حاضر در بسیاری از نقاط کشور ما سبزی و میوه به حد کافی استفاده نمی شود و میزان مصرف لبنیات بسیار پایین است و این یکی از دلایل عمده کمبود ویتامین هاست.

کمبود ویتامین و اعصاب خط خطی

کمبود ویتامین به خصوص ویتامین های گروه B که نقش کلیدی در شکل گیری اعصاب دارند روی سلامت اعصاب تاثیر می گذارند و باعث می شود فرد آرامش عصبی نداشته باشد. بعضی از کمبودهای شدید مثل کمبود شدید ویتامین B۶ حتی می توانند به شکل تشنج بروز کنند.

مبارزه با کم ویتامینی!

بهترین اقدام برای پیشگیری از کمبود ویتامین ها مصرف به اندازه و کافی از هر ۴ گروه اصلی موادغذایی در برنامه روزانه است. در این صورت می توان تقریبا اطمینان پیدا کرد فرد به کمبود ویتامین مبتلا نخواهد شد. این ۴ گروه اصلی شامل غلات، لبنیات، میوه و سبزی، گوشت و تخم مرغ است. اگر غلات سبوس دار هم در رژیم غذایی وجود داشته باشند خیالمان راحت است که عمده ویتامین های گروه B دریافت شده است. مصرف لبنیات هم می تواند از نظر دریافت ویتامین B۲ یا ریبوفلاوین مفید باشد.

گاهی می توان کمبود ویتامین ها را با مصرف موادغذایی مناسب و بهره گرفتن از نور آفتاب جبران کرد. البته این به میزان کمبود ویتامین بستگی دارد. اگر کمبود ویتامین شدید باشد فرد باید کنار مصرف موادغذایی مناسب تحت نظر پزشک از مکمل ها هم استفاده کند. مثلا گاهی کمبود ویتامین D در برخی افراد به قدری شدید است که خوردن مصرف خوراکی آن هم جوابگو نیست و ناچاریم از مکمل تزریقی استفاده کنیم. پس هر فردی شرایط خاص خودش را دارد و این پزشک است که این شرایط را مشخص و مصرف موادغذایی مناسب یا مکمل های موجود را به فرد توصیه می کند.

دکتر مسعود کیمیاگر
متخصص تغذیه
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

 گردآوري: گروه هفت گنج

منبع: سلامتيران