بررسي علل بي اشتهايي كودك و روشهاي درمان و برخورد مناسب با آن

در اين مقاله از 7 گنج ، موضوع بي اشتهايي كودك، علل بي اشتهايي، نحوه برخورد صحيح والدين با اين قضيه و همچنين روشهاي درمان بي اشتهايي كودك را به طور مفصل بررسي ميكنيم. با ما همراه شويد…

براي حل هر مشکلي نياز است که ابتدا علت آن را متوجه شويم . مادري که کودکش به اندازه کافي غذا نمي خورد و از دست ناز کردن هاي او به تنگ آمده ، و از رشد نرمال کودکش نگران است ، به پزشک يا متخصص تغذيه مراجعه مي کند که در اين صورت پزشک درمورد عادات کودک از او چنين سئوالاتي خواهد کرد :

• ساعات غذا خوردن کودک چگونه است ؟
• مقدار غذايي که درهر وعده مي خورد به چه ميزان است ؟
• در بين وعده هاي غذايي چه چيزهايي مصرف مي کند؟
• ميزان فعاليت شديد کودک چند ساعت در روز است ؟

شما نيز بايد ، حتما در ابتدا پاسخ اين سؤالات را آماده کنيد.

بررسي علل بي اشتهايي كودك و روشهاي درمان و برخورد با آن / www.7ganj.ir

در ابتدا لازم است توجه والدين را به چند نكته بسيار مهم جلب كنيم:

• نيازهاي تغذيه اي کودکان از يک سالگي تا زمان بلوغ ، اغلب به عنوان دوران پنهان و خاموش رشد تعبير مي شود که دراين دوران ، رشد فيزيکي نسبت به سال اول زندگي و دوران بلوغ کمتر مي باشد ودر اين زمان است که شکوفايي رفتارهاي اجتماعي، احساس و عواطف واستعدادها شکوفا مي شود.
• کودک بعد از يک سالگي ، هر سال به طور متوسط ، 2 تا 3 کيلوگرم افزايش وزن دارد و 6 تا 8 سانتي متر به قدش اضافه مي شود . در اين زمان ، بسياري از والدين به دليل تغيير در اشتهاي کودک و کند شدن سرعت رشد ، نگران کاهش اشتهاي کودک مي شوند ؛ در حالي که اين مسأله کاملاً طبيعي است و تا زماني که روند رشد کودک بر اساس جداول رشد، صعودي باشد کودک نرمال است.
• بسياري از مادران شکايت مي کنند که ” کودک من به اندازه قبل غذا نمي خورد، وقتي کوچک تر بود بيشتر غذا مي خورد و… ” پاسخ اين مادران ، اين است که: ” انتظار مي رود اين مسأله پيش آيد، چراکه سرعت رشد نسبت به دروان کودکي آرام شده است و کودک به غذاي خيلي زياد ، نياز ندارد . ” اگر کودک کل وعده غذايش را هم نخورد ، والدين نبايد شکايت کنند .
• به علاوه ، اشتهاي کودک وابسته به سطح فعاليت اوست و بستگي به اين دارد که آيا کودک سالم است يا بيمار.
• اين را بايد بدانيد که در دوران کودکي ، علاقه ها و عدم علاقه ها به غذاهاي مختلف به سرعت تغيير مي کند و دوست داشتن يا نداشتن غذا تحت تاثير غذا، ظاهر و طعم غذاست. براي تعيين نيازهاي تغذيه اي يک کودک ، لازم است در ابتدا وضعيت تغذيه اي او را مشخص کنيم ؛ به اين معني که بدانيم کودک رشد نرمال دارد يا خير، به اندازه کافي قد گرفته است ؟ وزن او در محدوده نرمال است يا کمتر ؟ براي پاسخ به اين سؤالات ، متخصصين تغذيه با استفاده از جداول مختلف، ميزان رشد کودک را تعيين مي کنند.
•  والدين بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه كاهش اشتها براي يك دوره كوتاه‌مدت در كودكان چندان غير معمول نيست
• وجود استرس و اضطراب و يا هر تغييري در زندگي روزمره يك كودك مي‌تواند سبب كاهش اشتهاي وي شود همانگونه كه بروز يك بيماري مي‌تواند بر اشتهاي او تأثير بگذارد
• برخي از بچه‌ها در واقع دچار كم اشتهايي و يا بي‌اشتهايي نشده‌اند بلكه از غذا نخوردن به‌عنوان يك حربه عليه پدر و مادر خود استفاده مي‌كنند!

علل بي اشتهايي کودکان:

والدين اغلب از بي‌اشتهايي كودكان خود گله مندند و اظهار مي‌دارند كه كودكانشان در مورد مواد غذايي مختلف بهانه‌گيري مي‌كنند. بي‌اشتهايي و يا كم اشتهايي بچه‌ها ممكن است دلايل مختلفي داشته باشد.

1-بي اشتهايي كودك در اثر بيماري و مصرف دارو 

هر نوع بيماري يا داروي مصرفي اي که موجب زخمهاي دهان ، تغييرحس چشايي کودک ، کاهش اشتها ، تهوع و استفراغ شود والبته وجود تب خفيف نيز موجب کاهش اشتهاي کودک مي شود . در طول دوران مريضي يا نقاهت ، به دليل کمتر شدن فعاليت کودک ، وي اشتهاي کمتري نسبت به غذا خوردن پيدا مي کند . ولي نگران نباشيد بازسازي بدن کودکان بسيار سريع است. پس از مريضي ، با مراقبت بيشتر، کودک شما به راحتي به وضعيت اوليه باز مي گردد. فقط بايد مراقب باشيد ، کمبود غذايي او به سوء تغذيه نيانجامد که اثرات مخرب آن به سختي جبران پذير است. شما با مشورت کردن (هر2 تا 3 ماه يک بار) ، نبودن اين علائم و اطمينان از عدم وجود انگل در روده هاي کودکتان، مي توانيد مطمئن شويد که دليل بي اشتهايي او مريضي نيست.

 2– وجود سوء جذب يا حساسيت هاي غذايي در کودک 

ممکن است روده هاي کودک، به يک نوع ماده غذايي مثل پروتئين موجود در گندم (گلوتن) حساسيت داشته باشد. از اين رو مواد غذايي به راحتي جذب ديواره روده نمي شود. و يا در اثر مصرف يک ماده غذايي خاص ، در بدنش عوارض خاصي به وجود آيد که موجب ترس کودک از غذا و غذا خوردن شود. براي اطمينان از عدم وجود چنين حالتي ، برنامه غذايي و ميزان مصرف ازهرغذا را درطول مدت 3 هفته يادداشت کنيد ، به اين ترتيب متوجه خواهيد شد چه غذاهايي را دوست ندارد. چه غذاهايي ، با چه فرم و چه حرارتي (با کدام مواد اوليه) را بهتر مي خورد. به اين ترتيب برنامه غذايي که براي کودک تعيين خواهيد کرد ، بر اساس علايق او وبه روش جانشيني خواهد بود که بعداً در مورد آن توضيح خواهيم داد.

 3– در دسترس نبودن غذاهاي کافي و سالم براي کودک 

گاهي غذاي کافي و مقوي در اختيار کودک نيست و گاهي والدين ، موادغذايي سالم ، نظير سبزيجات شسته و پوست کنده ، ميوه هاي شسته و آماده خوردن ، دانه ها و مغزهاي مقوي مثل آجيل، لبنيات تازه و … را در اختيار کودک قرار نمي دهند و در عوض به عنوان ميان وعده ، به او شيريني و شکلات و يا تنقلاتي مي دهند که کالري زياد دارد و محتوي ” نوترينتي ” کمي است .

4- محروم شدن بچه از مهر و عاطفه پدری و مادری و وجود فشارهاي رواني بر کودک

علاوه بر بیماری های جسمی، محروم شدن بچه از مهر و عاطفه پدری و مادری یا هر دوی آنها یا دوری از یکی یا هر دو تاثیر مستقیم و بسیار چشمگیری در خورد و خوراک و اشتهای بچه داشته و آثار آن به صورت احتمالی در روند رشد نمایان می شود.

يک مشاجره خانوادگي ، يا وجود مشکلي در بين اعضاء ديگر خانواده ، برغذا خوردن کودکان ، خصوصاً کودکان باهوش تأثير بسزايي دارد. اجبار کودک به خوردن ، و ترساندن او از پدرش يا هر قدرت ديگري و تهديد کودک براي غذا ندادن به خاطر عمل زشتي که انجام داده است همه از اين مقوله اند.

توجه داشته باشید علاوه بر علل رفتاری در قبال بی اشتهایی کودکان، نباید سایر عوامل تاثیر گذار را نیز دست کم گرفت و به آنها بی اعتنایی نشان داد؛ گرچه این اختلالات نادر است و شیوع کمتری دارد ولی به هر صورت آگاهی شما بزرگواران از علل زیر و چاره اندیشی به موقع و اقدام سریع، خالی از لطف نخواهد بود.

5-رفتارهاي غلط غذايي خانواده

• عادت دادن کودک به شيريني و تنقلات در عوض خوردن غذا
• غذا دادن به کودک در برابر تلويزيون و کلاً در زماني که حواس او مشغول کار ديگري است
• ناز کشيدن هاي زياد مادر واصرار زياد وي براي خوردن غذا
• غذا دادن در زمان هاي نامنظم و مکانهاي مختلف

برخورد مناسب با كودك بي اشتها و روشهاي درمان بي اشتهايي كودك:

• کودکان غذا خوردن همراه با اجبار را دوست ندارند. گاهی اغلب پدر و مادرها از این روش برای تغذیه کودکانشان استفاده می‌کنند که پزشکان نیز با این روش مخالفند.
• قدرت تمرکز در کودکان کمتر و شیطنت در آنها بیشتر است. والدین ضمن آگاهی از این نکته باید به کودکان اجازه تحرک حین غذا خوردن دهند و تعداد وعده‌های غذایی آنها را بیشتر کنند؛ چرا که این کار، معده کودک بی‌اشتها را فعال می‌کند و عادت به خوردن را در کودک آموزش می‌دهد. همچنین می توان برای رفع بی‌اشتهایی، در محل غذا خوردن کودکان تغییر ایجاد کرد؛ به گونه‌ای که همیشه در یک جا غذا صرف نشود.
• گاهی اوقات باید به کودکان حق انتخاب داده و به آنها اجازه دهند تا غذا را در هر ظرفی که دوست دارند، صرف کنند.
• همچنین کودکان را برای خرید مواد غذایی همراه خود ببرند.

• درقبال وقت گذرانی کودک هنگام غذا خوردن که در حد معقول، طبیعی تلقی می شود، نباید بچه را وادار به خوردن سریع کرد زیرا با ایجاد واکنش منفی، او را به وقت گذرانی بیشتر هدایت خواهید کرد.

• کودکان در سنین ۹ماهگی تا پایان 2/5 سالگی با غذا بازی می کنند و می خواهند که با انگشتان خود غذا را لمس کنند. در این سنین دادن مواد غذایی انگشتی مثل کتلت، شامی و کوکو سیب زمینی یا برش های کوچک از ساندویچ های تهیه شده در منزل تحت نظارت مادر هیچ اشکالی نخواهد داشت.

• ضمنا شکایت همیشگی شما از نحوه غذا خوردن و عدم رغبت بچه به غذاهای داده شده، کودک را متوجه خواهد کرد که قادر است از این حربه استفاده کرده و خواسته های خود را به پدرومادر تحمیل کند.

• مطمئن باشید کودکان به عکس العمل های شما در قبال خوردن یا نخوردن ماده ای یا انجام یا عدم انجام عملی کاملا واقفند و آگاهی دارند و از این طریق انتقام زورگویی ها و مجبور ساختن به انجام عملی که برخلاف میل و خواسته شان باشد را می گیرند و از حرص خوردن و عصبانیت درونی شما کاملا اطلاع دارند و از اینکه توانسته اند چنین موفقیتی را با نخوردن غذایی یا عدم انجام عملکردی به دست آورند، غرق لذت می شوند.

• خونسردی و عدم نشان دادن عکس العمل مثبت یا منفی شما در برابر چنین عملکردی، نتایج شگفت انگیزی را موجب خواهد شد.

•  خوردن هله هوله محدود شود. برخي از والدين به اين نكته توجه ندارند كه خوردن ميان‌وعده‌هاي زياد و يا هله هوله بچه‌ها را سير كرده و در نتيجه به هنگام صرف وعده‌هاي اصلي غذا تمايلي به خوردن غذا پيدا نمي‌كنند.

• كارشناسان توصيه مي‌كنند خوردن ميان‌وعده‌ها به 2 بار در روز محدود شود. البته ميان‌وعده‌ها نيز، بايد از مواد غذايي مناسب و سالم مانند انواع ميوه‌ها باشد نه چيپس و پفك.

• باور کنید در مدت زمان کوتاهی بچه شما قادر خواهد بود به طور دقیق لیوان و قاشق خود را مورد استفاده قرار دهد، ریخت و پاش های فعلی او را تحمل کنید و اجازه دهید به تدریج رفتارهای تغذیه ای و منش های رفتاری او تکامل و پختگی لازم را به دست آورد.

• کودک خود را با بچه های هم سن و هم جنس او مقایسه نکنید؛ برخی کودکان کم حرکت تر یا فعال تر، کم وزن تر یا سنگین تر، قد بلندتر یا کوتاه تر از دیگران هستند. علت واقعی این تفاوت ها به زمینه های ژنتیک شاخه پدری و مادری، محیط زندگی و تفاوت سرعت در رشد برنامه ریزی شده آنها برمی گردد؛ بنابراین بهتر است برای کنترل روند رشد بچه خود به جداول پایش رشد او توجه فرمایید و کودک را با خودش مقایسه کنید. تا زمانی که روند صعودی در حد مربوط به خودش ملاحظه شود، جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد.

• گاهی رفتارهای مهرآمیز مادر یا بستگان دیگر در قالب دادن هدیه یا خوراندن شکلات، شیرینی، بستنی و انواع نوشیدنی های مختلف در میان وعده ها نمود پیدا می کند که باعث سوق دادن ذائقه کودک به سمت مصرف چنین تنقلاتی می شود. دریافت چنین موادغذایی اشتهای کودک را نیز برای میل کردن موادغذایی مفید و مغذی، کمتر کرده و عاملی جهت سر باز زدن کودک از خوردن غذاهای اصلی و اساسی می شود و زمینه گرایش او را به مواد شیرین و پرچرب فراهم می سازد.

• گاهی بچه ها به علت دیر خوابیدن شبانه، خستگی یا خواب آلودگی، اشتهایی به خوردن وعده های غذایی از خود نشان نمی دهند، بهتر است به جای اصرار و پافشاری، چند دقیقه ای قبل از دادن غذا، بچه را به غذا خوردن فراخوانده و پس از شستن دست و روی او برای برطرف کردن هیجان و خستگی اش، اقدام به غذا دادن کنید.

• آغاز حس استقلال طلبی در سال های دوم و سوم زندگی موجب بروز واکنش های منفی می شود؛ مثلا کودک در قبال اصرار بی حد و وادار کردن اجباری به خوردن ماده غذایی خاص یا انجام عمل معین و مشخص، از خود عناد و سرپیچی نشان خواهد داد. برعکس منع کردن شما از خوردن ماده ای یا انجام کار و عمل معینی او را حریص تر به خوردن آن غذا یا انجام عمل منع شده می کند.

• در نهایت این که والدین باید از دو سالگی به بعد یعنی زمانی که کودک توانست به راحتی غذا بخورد اجازه بدهند کودک به طور مستقل غذا بخورد و مانع از حرکات هنگام غذا خوردن کودک نشوند. این کار اشتیاق آن‌ها را برای خوردن بیشتر خواهد کرد.

  چطور كودك را به غذا خوردن تشويق كنيم؟

• براي تشويق كودكان به غذا خوردن، بايد از ترفندهاي مختلفي استفاده كنيد. تزئين غذاي كودك و همچنين استفاده از مواد غذايي با رنگ‌هاي مختلف و متنوع در تشويق و ترغيب وي به غذا خوردن مؤثر است.
• والدين بايد به طرق مختلف ذائقه كودكان خود را به سمت خوردن مواد غذايي تحريك نمايند
• وارد كردن برخي مواد غذايي به رژيم غذايي روزانه كودكان، مي‌تواند بطور طبيعي اشتهاي آنها را افزايش دهد.
• زمانی که کودک علاقه‌ای به استفاده از یک غذا ندارد والدین باید برای او حق انتخاب باقی بگذارند و در کنار این انتخاب‌ها غذایی که مورد علاقه کودک نیست را به او پیشنهاد بدهند. قطعاً این کار پاسخ بهتری نسبت به فشار آوردن در پی خواهد داشت
• در مورد كودكاني كه تمايلي به خوردن غذا نشان نمي‌دهند بهتر است غذا را در حجم كم به او نشان دهيم تا بخورد و در صورت تمايل مجدداً مقدار بيشتري به او بدهيم.
• ميزان مصرف مايعات در كودكان با توجه به سن آنها متغير است. سعي كنيد مصرف مايعات در كودكان پس از صرف غذا باشد نه قبل از غذا خوردن زيرا در غير اين صورت، احساس سيري خواهند كرد.
• گاهی بچه ها از خوردن غذای خاصی خودداری کرده یا علاقه و رغبتی به آن ماده غذایی که ممکن است خیلی هم ارزشمند باشد، نشان نمی دهند؛ وادار کردن اجباری کودک با هر ترفندی به تناول غذایی موجب خواهد شد که در سنین بعدی نیز از خوردن چنین غذایی خودداری کند. بهتر است بدون هیچ گونه عکس العملی از دادن آن خودداری کنید ولی در آینده با مخلوط ساختن آن با سایر غذاهای موردعلاقه کودک، او را به تدریج به قبول چنین غذایی راغب کنید؛ عدم پافشاری و اجبار کردن کودک به بیشتر خوردن یا تمام کردن به موقع غذا موجب خواهد شد که او به نیازهای واقعی خود به غذا پاسخ گوید.
• با مشارکت کودک خود در خوردن غذا به هر نحوی که دلخواهش باشد و هر زمانی که میل دارد، حس استقلال طلبی و اتکا به نفس او را تقویت کنید

تذكرات مهم:

• کودکان باید در روز سه وعده غذای اصلی و سه میان‌وعده داشته باشند تا نیاز بدن آن‌ها در شبانه‌روز تأمین شود. همچنین والدین باید در تهیه غذاها به شکل و رنگ غذا نیز توجه داشته باشند. به طور مثال نباید غذا را آنقدر مایع و رقیق درست کرد که کودک در هنگام خوردن آن دچار مشکل شود.
• اولین عامل غیر رفتاری در ایجاد بی اشتهایی، ابتلای حاد کودک به عفونت های مختلف در اندام های گوارشی، ریوی یا گوش میانی است که سریعا با مشورت متخصص کودکان باید چاره اندیشی شود. علاوه بر عفونت های حاد، عفونت های مزمن یا مصرف دائمی بعضی از داروها مثل ضدتشنج ها و ضدافسردگی و ضدحساسیت ها یا سایر داروهای تجویزی متخصص کودکان نیز در قبال اشتها تاثیرگذار بوده و باید چاره اندیشی شود.
• گاهی در مسیر رشد و افزایش ماه ها و سال های زندگی کودک، عوامل و عوارضی مثل دندان درآوردن، ابتلا به بیماری های عفونی، اسهال و استفراغ وجود دارد؛ بنابراین نوساناتی در افزایش صعودی وزن به صورت خط مستقیم یا حتی به صورت نزولی در مسیر رشد به چشم خواهد خورد که کاملا موقتی است و به زودی با تغذیه مناسب و متعادل، واماندگی رشد قدی و وزنی جبران خواهد شد ولی اگر این روند کماکان ادامه داشته باشد باید با مشورت پزشک معالج یا متخصص تغذیه کودکان علت یابی و چار ه جویی شود.
• كمبود بعضی از ریزمغذی ها مثل کم خونی ناشی از فقرآهن یا کم کاری تیروئید، کمبود روی یا بیماری های روماتیسمی، نارسایی های قلبی، اختلالات غدد درون ریز، عدم دریافت تمامی مواد مغذی و املاح یا افزایش مصرف ویتامین های A و D و مسمومیت های ناشی از آنها یا سایر مسمومیت ها با فلزات سمی از جمله جیوه یا سرب، عوامل ایجادکننده بی اشتهایی های مرضی بوده و باید سریعا تحت نظر متخصص کودکان نسبت به تشخیص و درمان آنها اقدامات لازم به عمل آید. 
  

  گردآوري و تنظيم: گروه 7 گنج- اختصاصي 7 گنج

  www.7ganj.ir

  ***كپي برداري تنها در صورت لينك فعال به اين صفحه مجاز است.